bjt ile ilgili aklıma takılan bir konu

[Peak2Peak]

Merhaba Ltspice ile normal bir npn bjt ile kollektor akımının neye göre değiştiğini anlamak için basit bir devre kuruyorum.Besleme 12 volt
Base bacağında 10K direnç var.Base akımı 1.1 mA civarı çıkıyor.Bu akımı belli bir katı kollektörden akıyor.Bu akımın hep aynı katı sağlamasını düşünüyordum.Kollektör direncini değiştirdiğimde kollektörden akan akımın hep değiştiğini gördüm.Base akımı aynı kalıyor.Ama belli bir katı olması gerekmiyor mu çözemedim.

 

[taydin]

Devreyi koy da ona göre analiz yapalım.

 

[Peak2Peak]

 

[Gokrtl]

10031 eklentisine bak

Çizim yanlış.
BC547 NPN bir transistördür ve devrenin eksi (-) kutbuna bağlanır, artı(+) kutup ile base bacağından tetiklenir.

 

[Peak2Peak]

Benim çizimde load kısmı 5K sizi anlayamadım.

 

[Endorfin35+]

Ne yapmak istedigini anlamamakla beraber,

1. Bu devrede Kollektorde ki direnc sonsuz buyuk olsada beyz den akim akar. Base emiter arasi diyot gibi davranir.

2. Akim kontrolunu saglamak istiyorsan base r1 arasindan gnd ye bir direnc eklemelisin. Transistoru kesime goturmek icin base gnd ye megilli olmali. Burda base ucunda gnd yok.

3. Belirli bir kat akim cikmasi konusunda tam hesaplanan degerler olmaz ama yakin sonuclar olur. Bunu hfe değeri belirler. Bc547 nin datasheet inde hfe degerini gosteren egriyi incelemelisin.

 

[Peak2Peak]

şöle açıklayayım.
ıb*Beta=ıc değerini veriyor
ben her kollektördeki direnç değerini değiştirdiğimde kollektörden akan akım değişiyor.
base akımı sabit betada sabit ıc neden değişiyor.Formüle uymuyor onu söylemeye çalışıyorum.Çalıştığı bölge ile alakalımıdır.

 

[taydin]

Transistörün karakteristik eğrisine bakarsan, belli bir baz akımı için, kollektör akımının sabit olduğunu ifade ediyor (tabi belli sınırlar içinde). Ama sen ne yapmışsın? Bir kollektör direnci koyup transistörün çalışma noktasını değiştirmişsin. O direnç değeri değişirse tabiki kollektör akımı değişir. Transistör direncin üzerinde düşen voltajı nasıl engelleyebilir? Direncin değerinin ne olduğunu nereden bilebilir?

 

[taydin]

MicroCap ile tipik bir transistör olan BC547C nin bir grup eğrisini çizelim. Dikkat edersen kollektör direnci yok. Sadece transistör var ve transistör bazındaki direnci (dolayısıyla baz akımını) adım adım değiştiriyoruz. Görüldüğü üzere, nispeten küçük kollektör akımlarında, akım değeri V_CE ne olursa olsun neredeyse sabit kalıyor.

 

[taydin]

MicroCap'i kurup aynı simulasyonu sen de dene.

 

[Peak2Peak]

teşekkürler deneyeceğim

 

[Peak2Peak]

sorularda kollektörde dirençli şekilde betayı veriyolar.
Datashette yazan dirençsiz halde verilen beta değerimidir yani?

 

[Peak2Peak]

direnci değiştirdikçe betasıda değişiyor ozmn değil mi?

 

[taydin]

Direnç ile betanın bir alakası yok. Ama direncin varlığı, transistör karakteristik eğrilerini değiştiriyor. Mesela 47 direnç koyunca eğriler sağa doğru kayıyor.

Kollektöre 4.7k direnç koyarsan artık transistör sabit akım modundan çıkıyor

 

[Peak2Peak]

betanın neden değişmediğini anlayamadım hocam.
formüle kafam takıldı.

 

[taydin]

betanın neden değişmediğini anlayamadım hocam.
formüle kafam takıldı.

Anlamadıysan mutlaka sormaya devam et.

Bir transistörün betası, imalat sürecindeki toleranslar neticesinde, aynı model de olsa transistörden transistöre farklılık gösterir. Bunun dışında sıcaklığa göre değişir, ayrıca geçen kollektör akımına göre de değişir. Beta sabit diye birşey yok.

Eğer transistör için uygun bir çalışma noktası seçersek, kollektör akımının da belli sınırlar içerisinde değiştiğini garantilersek, ve ortam sıcaklığı da çok uç değerlerde değilse, belli bir transistör için betanın fazla değişmediğini varsayabiliriz.

Sen herhalde kurulan transistör devresi ne olursa olsun, kollektör akımının MUTLAKA baz akımının beta katı olması gerektiğini düşünüyorsun. Bu doğru değil. Diyelim benim transistörün betası 300 ve ben transistör bazından 1 mA akım geçiriyorum, ama transistörün kollektörü boşta. Bu durumda kollektörden nasıl 300 mA geçecek? Kim geçirecek?

 

[Peak2Peak]

Hocam ozmn datashetteki min max değerlere göre hfe değişiyor.

 

[Peak2Peak]

tölerans o değerler aralığında

 

[taydin]

BC547 nin betasına bakalım datasheet'te:

Eğer pakette BC547 yazıyorsa, bunun betası 110 - 800 arasında olabilir !

Eğer sonunda A, B, veya C varsa, beta daha dar aralıklarda tanımlanmış. Yani belli bir beta değerine göre bir devre tasarımı yaparsan, zaten baştan sakat bir iş yapmış olursun. Onun yerine şöyle düşünmen lazım: Olabildiğince yüksek beta, devrenin çalışması açısından avantaj sağlıyorsa, BC547C olan modeli özellikle seçersin. Ama zaten transistör bir anahtar olarak kullanılacaksa, bulabildiğin en ucuz BC547 yi veya elde ne varsa kullanabilirsin.

 

[Peak2Peak]

Hocam anahtarlamalı yani doyumda çalışmasında beta değerlerinin dışına çıkıyor zaten doğru mu?