Osiloskop ile şehir şebekesi üzerinde ölçüm yapmak

[bodlak]

Evet en garanti ve cihazları sahadaki çalışma şekilleri ile test etmeye olanak sağlayan çözüm diferansiyel prob kullanmak. Ama birçok durumda düşük voltajlar ölçülmesi gerekiyor ve diferansiyel prob ile o çözünürlüğü sağlamak zor. O yüzden izolasyon trafosu gene gerekli. Hatta bir de voltaj ayarı olanağı sağlaması için 0 - 300 V lık bir varyak da alabilirsin. Benim izolasyon trafosu 4.5 kW İki tane sekonderi ver, her birisinden ayrı ayrı 3 kW veya ikisi aynı anda çalışıyorsa toplam da 4.5 kW. Yapacağın işe göre gücü senin belirlemen lazım.

üstadım uzun bir süre osiloskop ihtiyacım olmadı. İzalasyon trafosunu alırken satıcı illaki trafoyu yükten değil osiloskopdan önce bağlayacağımı söyledi. Velhasıl osiloskopdan önce bağladım. Yine SMPS devresi çıkış gerilimlerini ölçmek istedim krokodili smps trafosu sonrasındaki - hatta taktım ucuda bir yere değdirir değdirmez yine güzel bir patlama ile tamir etmek istediğimiz kartı yaktık. Kafam allak bullak oldu. Öğrenelim diye osiloskop aldık acemiliği pahalıya patlayacak.

 

[taydin]

üstadım uzun bir süre osiloskop ihtiyacım olmadı. İzalasyon trafosunu alırken satıcı illaki trafoyu yükten değil osiloskopdan önce bağlayacağımı söyledi. Velhasıl osiloskopdan önce bağladım. Yine SMPS devresi çıkış gerilimlerini ölçmek istedim krokodili smps trafosu sonrasındaki - hatta taktım ucuda bir yere değdirir değdirmez yine güzel bir patlama ile tamir etmek istediğimiz kartı yaktık. Kafam allak bullak oldu. Öğrenelim diye osiloskop aldık acemiliği pahalıya patlayacak.

Piyasa esnafının ipi ile kuyuya inilmeyeceğini anlamış oldun Her zaman yükü izolasyon trafosu çıkışına bağlayacaksın ve osiloskobu da TOPRAKLI prize takacaksın. Osiloskobun tasarımı bu şekilde kullanılması için yapılmıştır. Ayrıca o esnafın tarif ettiği şekilde bağlantıyı yaparak çok büyük bir çarpılma riski de oluşturmuşsun, başına birşey gelmediği için şükret.

 

[taydin]

Bir de şunu hiçbir zaman unutmayacaksın: İzolasyon trafosu, sen ölçüm yaparken birşeyler havaya uçmasın diye kullanılır. Senin çarpılmanı engellemek için değil! Daha az da olsa, izolasyon trafosunun sekonder tarafında da gene çarpılma riski var. Şebeke voltajları ile çalışırken HER ZAMAN dikkat edeceksin ve güvenlik tedbirlerini alacaksın.

 

[bodlak]

Piyasa esnafının ipi ile kuyuya inilmeyeceğini anlamış oldun Her zaman yükü izolasyon trafosu çıkışına bağlayacaksın ve osiloskobu da TOPRAKLI prize takacaksın. Osiloskobun tasarımı bu şekilde kullanılması için yapılmıştır. Ayrıca o esnafın tarif ettiği şekilde bağlantıyı yaparak çok büyük bir çarpılma riski de oluşturmuşsun, başına birşey gelmediği için şükret.

şuan trafonun yerini değiştirdim ve şükürler olsun ki patlamasız çatlamasız ilk ölçümümü yapabildim teşekkür ederim. Üstadım beni en çok yanıltan video

bu oldu. videonun ilk 1 dk sından izalosyon trafosunu osiloskoba bağlantısını anlatıyor. Bende açıkçası İTÜ lab dersi olunca inandım. Peki bunun nedeni ne olabilir?

 

[taydin]

Senin güç kaynağının patlamasının sebebi osiloskobu izolasyon trafosuna bağlamış olman değil. Onun başka bir sebebi vardır. Ama osiloskobu izolasyon trafosuna bağlar, yükü de şebekeye bağlarsan şu iki sakınca ortaya çıkıyor:

1) Osiloskobu, üreticisinin öngörmediği bir şekilde kullanıyorsun ve bu durumda cihazın performansı, üreticisinin belirttiğinden daha kötü olabilir.

2) Kendin için çarpılma riski yaratıyorsun.

Ama bazı ölçümleri yaparken cihazı mutlaka prize takman gerekiyor, çünkü testin gereği o. Mesela ticari bir ürün için bir güç kaynağı yaptın ve bunun IEC standardından öngörülen testlerini yapman gerekiyor. Ama artık bu noktada bir diferansiyel prob edinmişsindir ve gene osiloskobu topraklı prize takarsın ve tüm ölçümlerini diferansiyel prob ile yaparsın.

 

[taydin]

O videoya gelince, ben kendi açımdan gerekçeleriyle teknik olarak konuyu anlatıyorum. O videodaki kişi de aynı şeyi yapıyor. Artık sen kime inanırsın, kimin dediğine göre hareket edersin, onu kendi mantık süzgecinden geçirip sen karar vereceksin.

 

[Atak]

Toprak bağlantısı olmayan bir adaptör(switch mode veya normal fark eder mi) ile bir şey çalıştırırken devre üzerinde test yaparken veya yine toprak bağlantısı olmayan bir adaptörün gürültüsü, switching gibi değerlerine bakarken bu izolasyon trafosuna gerek yoktur dimi hocam? Deneme yanılma yapmaya cesaret edemedim açıkçası.
Bir de laptop adaptörü gibi toprak bağlantısı olan bir adaptör için durum farklı sanırım değil mi?

 

[taydin]

Toprak bağlantısı olmayan bir adaptör(switch mode veya normal fark eder mi) ile bir şey çalıştırırken devre üzerinde test yaparken veya yine toprak bağlantısı olmayan bir adaptörün gürültüsü, switching gibi değerlerine bakarken bu izolasyon trafosuna gerek yoktur dimi hocam? Deneme yanılma yapmaya cesaret edemedim açıkçası.
Bir de laptop adaptörü gibi toprak bağlantısı olan bir adaptör için durum farklı sanırım değil mi?

Bir SMPS'in eğer toprak bağlantısı yoksa, ayrıca eğer trafolu ise (flyback ve benzerleri), o zaman o SMPS'in SEKONDER tarafında osiloskobu patlatmadan ölçüm yapabilirsin. Ama MOSFET, PWM controller ve çevresindeki devreler PRIMER taraftadır, o yüzden burada osiloskop ile ölçüm yaparken osiloskobu havaya uçurma ihtimali yüksek.

eğer adaptörün toprak bağlantısı varsa, durum gene aynı.

 

[Atak]

Yani hocam cihazın toprak bağlantısı yoksa veya kasıtlı olarak bağlanmamışsa seconder taraf tamamen güvenli diyebilir miyiz?
Primer tarafta ölçüm yapılacaksa da ölçülecek cihaz izolasyon trafosuyla çalıştırılıp ölçülmeli doğru muyum?

 

[taydin]

Yani hocam cihazın toprak bağlantısı yoksa veya kasıtlı olarak bağlanmamışsa seconder taraf tamamen güvenli diyebilir miyiz?

Diyemeyiz. Primerden sekondere kaçak olabilir trafoda, osiloskop gene gidebilir. Veya Çin malı SMPS'lerde EMI için konması gereken Y kapasitör yerine dandik kapasitör konuyor. Bu kapasitör kısa devre olmuştur, faz veya nötr sekondere ulaşıyordur, gene osiloskop gidebilir. O yüzden riske etmeyeceksin. Her cihaz taktığında da "bu sefer nasıl ölçeyim ki osiloskop sağ çıksın?" diye düşüneceğine, al izolasyon trafosunu, rahat rahat ölçüm yap.

Diyeceksin ki "ona bakarsan izolasyon trafosunda da kaçak olabilir" Tamam olabilir. Ama hem izolasyon trafosunda kaçak olması, hem de senin SMPS trafosunda kaçak olması lazım ki osiloskop tehlikeye girsin. Nedir bunun ihtimali?

Primer tarafta ölçüm yapılacaksa da ölçülecek cihaz izolasyon trafosuyla çalıştırılıp ölçülmeli doğru muyum?

Doğrusu, ölçülecek cihaz HER ZAMAN izolasyon trafosuna bağlanmalı, osiloskop da HER ZAMAN topraklı prize takılmalı. Eğer ölçülecek cihazın mutlaka şehir şebekesine bağlanması gerekiyorsa (mesela SMPS şehir şebekesine bağlı iken ortaya çıkan bir problemi araştırıyorsun) o zaman da diferansiyel prob kullanman lazım.

 

[taydin]

Şimdi tabi işin bir de şu tarafı var: Tamam, garantili bir şekilde ölçüm yapmak için ya izolasyon trafodu gerekiyor yada diferansiyel prob. Ama mevcut piyasa şartlarında bunları almak da çok zor, riski alarak, dikkat ederek ilerlemek kaydıyla çözüm nedir dersen, çözümler var tabi. Mesela millet osiloskobun toprağını ayırıp ölçüm yapıyor. Ama burada ciddi çarpılma riski var.

Veya şebeke nötr'ünü tespit edip şase krokodilini oraya takıyor. Sonra da prob ile diğer yerleri ölçüyor. Rastgele iki nokta arasında ölçüm yapmak için de iki probun şasesini nötr'e bağlayıp iki prob ile istenen noktaları ölçüp osilsokoba aradaki farkı göstertiyor. Bunun da ölçüm doğruluğu üzerinde bazı olumsuz etkileri var.

Yani risk almaya hazırsan çözümler var. Artık sen duruma göre karar vermen lazım.

 

[fide]

@taydin abi konu eski ama önemli bir konu. İzolasyon trafo edinmeyi düşündüm ama şimdilik maliyeti çok fazla.
Sormak istediğim konu şu:
OWON SDS 7072 osiloskobumda batarya girişi var. Sanırım sahada mobil kullanımı olsun diye eklenmiş bir özellik. Batarya bulup takarsam osiloskobu şebeke bağlantısından (ve toprak hattından) izole etmiş oluyorum. İzolasyon trafosu kullanma zorunluluğu yine var mı?

 

[taydin]

@taydin abi konu eski ama önemli bir konu. İzolasyon trafo edinmeyi düşündüm ama şimdilik maliyeti çok fazla.
Sormak istediğim konu şu:
OWON SDS 7072 osiloskobumda batarya girişi var. Sanırım sahada mobil kullanımı olsun diye eklenmiş bir özellik. Batarya bulup takarsam osiloskobu şebeke bağlantısından (ve toprak hattından) izole etmiş oluyorum. İzolasyon trafosu kullanma zorunluluğu yine var mı?

Eğer osiloskop pil ile çalışıyorsa dediğin gibi artık şebekeden izole edilmiştir. Osiloskobun tek kanalını kullanarak ölçüm yapabilirsin. Osiloskoba herhangi bir risk yok, ama sana risk var Osiloskobun krokodilinde FAZ olabilir ve sen BNC konnektörüne dokunursan, veya osiloskopun metal gövdesine dokunursan çarpılacaksın!

Bir de iki tane osiloskop kanalı kullanırken çok dikkat edeceksin, iki krokodil birbirine kısa devre, dolayısıyla bunları farklı yerlere bağlarsan o iki noktayı kısa devre etmiş olursun ve gene birşeyler havaya uçar!

 

[fide]

Galvanik izolasyon konusunu öğrenmem lazım sanırım. Hem analog hem de dijital anlamda.

İki probun farklı noktalarda faz -nötr yada sinyali kısa devre edebileceği aklıma gelmemişti. Tabi izolasyonu prob yoksa.

 

[Atak]

Bir de iki tane osiloskop kanalı kullanırken çok dikkat edeceksin, iki krokodil birbirine kısa devre, dolayısıyla bunları farklı yerlere bağlarsan o iki noktayı kısa devre etmiş olursun ve gene birşeyler havaya uçar!

Bu senaryoda krokodiller test edilen kartın GND hattına bağlı olsa ama 2-3 kanal istediğimiz yerden test yapabiliriz değil mi? Mesela iki nokta arasına krokodil ve prob dokundursak kısa devre olacağı için iki krokodili şaseye probların ucunu da sanki diferansiyel prob gibi iki noktaya koysak. Math fonksiyonu ile de bunları birbirinden çıkarsak sanki olur gibime geliyor.

 

[taydin]

O yüzden bu işler için özel full izolasyonlu osiloskoplar var. Ben şu aşağıdaki cihazı uzun süre takip ettim. Hala takip ediyorum, bakalım bütçelendirebilirsem alacağım inşallah.

Oscilloscope Portable Scopix IV OX9104

Pourvu de fonctions inédites, comme toute la gamme SCOPIX IV, l'oscilloscope numérique OX 9104, 4 voies / 100 MHz, pluri-instrument avec encombrement minimum, bénéficie de réelles performances grâce à son convertisseur 12 bits avec résolution verticale

catalog.chauvin-arnoux.com

 

[taydin]

Bu senaryoda krokodiller test edilen kartın GND hattına bağlı olsa ama 2-3 kanal istediğimiz yerden test yapabiliriz değil mi? Mesela iki nokta arasına krokodil ve prob dokundursak kısa devre olacağı için iki krokodili şaseye probların ucunu da sanki diferansiyel prob gibi iki noktaya koysak. Math fonksiyonu ile de bunları birbirinden çıkarsak sanki olur gibime geliyor.

Evet zaten yukarıda ben de bunu söylemiştim. Ama ölçüm hataları giriyor işin içine. İki prob arasında faz kayması olabiliyor (probe skew). Onun dışında iki probun varlığı devreyi daha fazla değiştiriyor. Osiloskop math fonksiyonunu kullanınca ekran tazeleme hızı düşüyor vs vs.

 

[tsahin]

Modern binalarda tüm bağımsız bölümlere (dairelere) üç fazlı elektrik gelir ve tüm bağımsız bölümlerin girişinde de KAR (kaçak akım rölesi) vardır.Bu durum şöyle bir sonucu doğuruyor.Eğer izolasyon trafosu yoksa ve osiloskobun şase krokodili nötre bağlansa bile gene de ölçüm yapılamaz çünkü KAR atar.
Yani modern elektrik tesisatlarında,topraklı prize takılmış bir osiloskop ile (normalde olması gereken de budur, çaresiz kalmadıkça osiloskobu topraksız çalıştırmayın) şebeke gerilimini doğrudan ölçmek artık mümkün değil.

 

[Altair]

Elimde 800VA'lik bir UPS trafosu var. Cikisi 14V. Ben bunun sekonderini soksem, sokerken kac tur olduguna baksam. Bu sekilde primerin kac tur sargi olacagini bulabilirim. Primerdeki tel ile ayni capta ve sayida tel sararak kendime 800VA'lik bir izolasyon trafosu yapabilirim sanirim.

Yalniz arada izolasyon trafosu varken carpilirsam KAR ise yaramaz sanirim. Yani sebekeye bagli olan. Bu durumda izolasyon trafosunun sekonderine bir KAR takarsam tehlikenin onune gecebilir miyim? Olmeyelim sonra.

 

[taydin]

Elimde 800VA'lik bir UPS trafosu var. Cikisi 14V. Ben bunun sekonderini soksem, sokerken kac tur olduguna baksam. Bu sekilde primerin kac tur sargi olacagini bulabilirim. Primerdeki tel ile ayni capta ve sayida tel sararak kendime 800VA'lik bir izolasyon trafosu yapabilirim sanirim.

Evet olur, çok da güzel olur.

Yalniz arada izolasyon trafosu varken carpilirsam KAR ise yaramaz sanirim. Yani sebekeye bagli olan. Bu durumda izolasyon trafosunun sekonderine bir KAR takarsam tehlikenin onune gecebilir miyim? Olmeyelim sonra.

Sakın öyle birşey yapma!!! İzolasyon trafosunun özelliği şebekeden izole bir 230 V elde etmektir. Oraya KAR bağlarsan izolasyon ortadan kalkar. İzolasyon trafosunun sekonderinden ölmen için bir eline sekonderin bir ucunu, diğer eline de sekonderin diğer ucunu değdirmen lazım. Bunu yapmadıktan sonra izolasyon trafosundan ölmezsin