Sıcaklığa göre fan çalıştıran (Opamplı) devre

[Gokrtl]

Sıcaklığa göre fan çalıştıran devre yapıyoruz arkadaşlar. Bu devreyi yaparken opamp kullanıcam. Hem ben öğrenmiş olucam hem de opampın ne işe yaradığını bilmeyenler.
Opampların bir çok özellikleri olmasına karşın biz burada "Gerilim Karşılaştırıcı" özelliğini kullanıcaz.
Adı üstün de iki girişinden aldığı iki ayrı gerilimi karşılaştırarak işlem yapacak. Çıkış ucundan çıkan gerilime göre transistörü tetikleyecek ve fanların çalışmasını sağlyacak. Mantık olarak bu kadar basit.
Öncelikle malzemelerimizi sıralayalım.
LM741 yada UA741 Opamp 1 adet
NPN bir transistör. (Yarın belirleyeceğim) 1 adet
NTC 10k termisör 1 adet
50k trimpot 1 adet
1N4007 diyot 1 adet
6V Zener diyot 1 adet
LED Kırmızı ve Yeşil 1'er adet
1k direnç 4 adet
10k direnç 2 adet
180k direnç 1

Malzemeler bu kadar. Ayrıca röle de kullanılabilir. Ben gerek görmediğimden yazmadım. İlerleyen zamanlarda röleli isteyen arkadaşlara ayrıca yardımcı olurum.

Şimdi benim bu devre de bilmeyip merak ettiğim bir konu var. Onu da üstadlara sorayım. Benim PSU devremde iki ayrı konumda tarnsistörlerim var. Ve iki ayrı fan ile soğutmalıyım. Bu durum da iki ayrı devre yapmak yerine NTC leri aynı devre üzerinde iki tane olarak kullanabilir miyim?
Bunu sormamdaki amaç şu;
1 tane NTC yi sağdaki transistörlere bağlasam, soldaki transistörler ısınınca devreye girmeyecek. Bu durum da 2 NTC kullanılması gerek.
Tabi hal böyle olunca NTC lerin direnç olduğunu düşünürsek paralel bağlandığın da dirençleri yarıya düşecek. O zaman bu durumda da @Mr_YAMYAM abinin fan devresindeki termostatı kullanmak daha mantıklı oluyor. (Kendim sordum kendim yanıtladım gibi oldu biraz )
Ama yine de 2 NTC kullanabilir miyiz? Merak ediyorum.
Şemayı yarın paylaşacağım.

 

[taydin]

2 NTC kullanırsan da olur. NTC'leri paralel bağlarsın.

Ama ben olsam öyle yapmam. Bir kere sıcaklık ölçüm hassasiyetini azaltıyorsun, çünkü tek bir NTC'nin direnç değiştirmesi komparatör bölücüsünde daha az bir voltaj değişimine sebep olacak. Ayrıca bütün yumurtaları aynı sepete koyuyorsun Komparatöre birşey olsa her iki devredeki koruma da iptal olacak.

Onun yerine iki tane komparatör kullan, ikisininde NTC'si ayrı. Komparatör çıkışlarını da dirençlerle "OR" yap ve FAN transistörünün bazına ver. Veya daha paranoyak davranmak istiyorsan, iki ayrı transistör olsun fanı çalıştıran ve her transistör kendi komparatöründen açılıp kapansın.

 

[taydin]

Mesela 741 kullanacağına TL072 kullan, içinde iki tane opamp var. Simetrik beslemeye de gerek yok. Komparatörlerin +Vcc ve 0 çıkışı vermesi yeterli.

 

[Gokrtl]

Abi senin fan devrene birşey demiyoruz. Hani amaç opamp'ı öğrenmekti ya o bakımdan bu devreyi yapıyoruz.
Ayrıca bu devrede de NTC yerine termik kullansak senin devrenle aynı kapıya çıkıyor diye düşünüyorum.

 

[Gokrtl]

Bu gün şu PSU işini halledeyim de bu konuya yine beraber eğiliriz abi.

 

[slewrate]

Termik dediğiniz normalde bir kontağı olan üzerindeki dereceye ulaştığında kontak konumunu değiştiren bir eleman değil mi?

Eğer öyleyse; burada termiklerin seri bağlı olmasının mantığı nedir? Paralel bağlı olması gerekmez mi? Paralel bağlantıda herhangi bir termik dereceye ulaştığında fan çalışacaktır. Seri bağlantıda ise tüm termikler gereken şartı sağlamalıdır. 30C de çalışması gereken fan 40C, 60C, 100C termiklerini bekleyecek bu durumda 30C olması gereken devre belki de sıcaktan kavruluyor olmayacak mı?

 

[taydin]

Öyle kontaktlı falan birşeyse o termikler, NTC ye göre fiyatı oldukça yüksektir diye düşünüyorum. Ama nedir fiyatlar bilmiyorum, termik de kullanmadım bugüne kadar.

 

[Gokrtl]

Öyle kontaktlı falan birşeyse o termikler, NTC ye göre fiyatı oldukça yüksektir diye düşünüyorum. Ama nedir fiyatlar bilmiyorum, termik de kullanmadım bugüne kadar.

Yoh hocam pahalı değiller.
Daha önceki LM1875li ampli tasarımımızda @Gokrtl satın almış idi.
Fiyat bilgisini verebilir.

60 derece termiğin fiyatı 7TL dir.
10K NTC nin fiyatı ise 1TL'ye de var 7TL'ye de. Farkları ne bilmiyorum.

 

[taydin]

O zaman öyle bir termik varsa opamp falan ile kendini paralamaya ne gerek var? 60 derece termiğin kontaklarını fana bağla bitir işi.

 

[Gokrtl]

1349 eklentisine bak
Bu devreyi bradboard'a kurup dilediğin gibi mıncıklayabilirsin.
Buradaki mantığı anladığında bir opampı yarı yarıya çözmüşsün demektir.
Bundan sonraki tecrübelerin ile herşeyi yaptırabilirsin.

Burada kırmızı hat non-inverting (Evirmeyen), Siyah hat inverting (Eviren) Oluyor.
Aynı girişe nasıl hem + hem - giriyor anlamadım. Neden 2 pot var onu da anlamadım.
Tek hat, tek pot olsa dicem ki VREF den 5v giriyorsa, pot ile 5v üstüne çıktığımız da + gerilim olacak, 5v altına indiğimizde - gerilim olacak.
Neyse ben bunu breadboard'a bir kurayım bakayım çıkışlarda ne ölçecem...

 

[Gokrtl]

O zaman öyle bir termik varsa opamp falan ile kendini paralamaya ne gerek var? 60 derece termiğin kontaklarını fana bağla bitir işi.

Benimki tamamen öğrenmek amaçlı abi. Yoksa gerçekten konu bile açmadan @Mr_YAMYAM abinin devreyi yapar geçerim.
Bak mesela bu sayede NTC'nin ne olduğunu öğrendim. 2 gün önce sorsan bilmiyorum derdim. Ayrıca opampın karşılaştırma özelliğini çok iyi anladım.
Bu devreyi kullanmayacak olsam bile konusunu açtım. Yapıp foruma ve bilmeyen arkadaşlara hizmet görevimi tamamlayacağım.
Hatta yamyam abini fan devresi ile ilgili de bir konu açarım o da farklı bir tasarım. (Forum ana sayfasına konu lazım)

 

[taydin]

Çok doğru söylüyorsun Göhkan. İş bittikten sonra artık bu iki forum eskitmiş güç kaynağına bir resim galerisi açalım. Herkese ibret olsun

 

[Gokrtl]

Buradaki bir diğer amacımız da fan hız kontrolüdür.
Optimal sıcaklıklarda fan yavaş çalışırak normal bir soğutma yapmaktadır.
Termiğin bağlı olduğu herhangi bir donanım sıcaklığı termiğin ısı seviyesine ulaştığında sadece o termik devreyi açacak böylece diğer termiklerin fonksiyonu olmayacaktır.
Buradaki amacımız bir tek cihaz içerisindeki muhtelif donanımların sıcaklıklarını kontrol etmektir.
Bir şema ile açıklayalım. Hem de ilerdeki bir konu için arkadaşlarımız bu devreyi yaparlarsa forum için kaynak olacaktır.
1352 eklentisine bak
Buradaki mantık, bir cihaz içerisindeki herhangi bir donanımda meydana gelebilecek sıcaklık artışıdır.
Temel olarak bir cihazın soğutması muhtelif şekillerde yapılmaktadır.
En ideal soğutma bir fan içeriye hava üflerken diğer bir fan ile içerdeki ısı dışarı atılmaktadır.
Ya da devremizde olduğu üzere cihaz havalandırması uygun ise tek bir fan kullanarak içerdeki ısıyı dışarı atabiliriz.
Şemada gösterilen 4 adet termik için kafanızda herhangi bir KÖTÜ DURUM SENARYOSU oluşturabilir, her türlü olasılığı dile getirebilirsiniz.
Tüm termikler normalde kapalı kontaklı olup birbirlerine seri bağlıdır. Her bir termik ilgili donanımdan sıcaklık bilgisi almaktadır.

Benim burada anlamadığım tek nokta var. 30C termik kendini açtığında fana 5v gidiyor, dönmeye başlıyor.
Sonra sıcaklık 50C ye yükseliyor ikinci termik kendini açıyor. Tam bu nokta da nasıl oluyor da fana 10v akmaya başlıyor?
Yani 2 pot 4 termik var. Voltaj farkı nasıl ayarlanıyor 4 ayrı termik için?

 

[Gokrtl]

Sıcaklığa göre fan çalıştıran (Opamplı) devremizin şeması aşağıdaki şekildedir.
Çizim MultiSim Programında yapılmıştır. NTC'yi nasıl harekete geçireceğimi bulamadığımdan simulasyon olarak şimdilik test edemedim.

 

[slewrate]

Devrenin tam amacını bilmiyorum.
Ama 180K opampın 2 numarasında olmalı 3'te değil. İlk gözüme çarpan o.
Opamplara negatif girişten geri besleme yapılır.

 

[Gokrtl]

Devrenin tam amacını bilmiyorum.
Ama 180K opampın 2 numarasında olmalı 3'te değil. İlk gözüme çarpan o.
Opamplara negatif girişten geri besleme yapılır.

Evet ben farketmemişim. Programdan programa değişiyor bacaklar. Benim baktığım diğer programda üstteydi 2 numara.
Neyse hemen düzelteyim. Uyarı için teşekkürler.

 

[Gokrtl]

Evet şema hatası düzeltildi.
Ayrıca Proteus simulasyonun da alamadığım hata mesajını MultiSim programı ile alıyorum.
Devrenin neden çalışmadığını söylemesi gerçekten güzel. Yarım yamalak ingilizcemle bile anladım derdini

 

[naschibo]

Merhaba Gokrtl,

asagidaki simülasyonda 2xpoti degerlerini ekranin sag tarafindaki resistance ayarlarindan yapabilir, cikisi test edebilirsin.

http://tinyurl.com/y4hodxut

 

[Gokrtl]

Merhaba Gokrtl,

asagidaki simülasyonda 2xpoti degerlerini ekranin sag tarafindaki resistance ayarlarindan yapabilir, cikisi test edebilirsin.

http://tinyurl.com/y4hodxut

Tamam. Bir bakayım. Teşekkürler.

 

[taydin]

Devrenin tam amacını bilmiyorum.
Ama 180K opampın 2 numarasında olmalı 3'te değil. İlk gözüme çarpan o.
Opamplara negatif girişten geri besleme yapılır.

Aslında o bir hata değil. Devre "histerezis özelliği" olan bir komparatör devresi. Bu devrede de aynen şemada olduğu gibi pozitif geri besleme kullanılır.

Temel OPAMP devreleri 3 (karşılaştırıcı, comparator)

Temel opamp devreleri serisinin bu konusunda, opamp'in karşılaştırıcı (comparator) olarak kullanılışını ele alacağız. Peki bir karşılaştırıcı devre ne işe yarar? Şu örnekler üzerinden gidelim: - 12V akü ile çalışan bir cihazımız var. Aküdeki voltaj seviyesini takip etmek istiyoruz ve voltaj...

mekatronik.org

Şemayı çizip koyacağım.