Ruhstrat'ın Lisansı ile Kardeş Elektrik Üretimi Varyak Restorasyonu

[Sercan]

Elimde ayarlı oto transformer olarak geçen eski bir AC dönüştürücü var. İçindekini reosta ya da Variacs adı ile biliyorum ama internette Variable Autotransformer diye de geçiyor. Her neyse, Batı Alman markası olan Ruhstrat'ın Türkiye de Kardeş elektrik tarafından üretilen durumu fena sayılmayan bir cihaz. Bunu daha önce 110V ile çalışan cihazlar için kullanıyorduk. 20 yıldır bir köşede dura dura aşağıdaki resimlerde görülecek hale gelmiş. Girişi 220V 50 Hz. çıkışı ise 0-250V 2A olan cihazın 500VA gücü var.

Cihazın kabını matkaba bağlayacağım tel fırça ve zımpara ile temizleyip/düzeltip boyanmaya hazır hale getireceğim. Çok uğraştırır ise belki bu işlemi kumlama yapan bir yere götürüp hızlıca da çözebilir ya da uygun fiyata satılan boya kaldırıcı kimyasal kullanabilirim. Cihazın üzerindeki bütün soketler sağlam o nedenle güzelce yıkayıp/metal bölümlerini yağlayıp kullanabilirim. İçinde ise temizlik için çok uğraşmayacağım çünkü sargılara ya da kaplamasına zarar vermekten endişe ediyorum. Tek yapacağım yumuşak bir fırça ile tozunu alırken elektrik süpürgesi ile o tozları çektirmek olabilir ama emin değilim. Sargıları temizlemenin doğru yöntemi nedir bilmiyorum.

Son olarak üzerine çıkış gerilimini gösteren dijital ya da analog bir gösterge eklemek istiyorum. Bu cihazı bitirdikten sonra atölyemdeki güç kaynaklarının yanına ekleyip, giriş gerilimini yavaşça arttırmanın emniyetli olacağı durumlarda kullanmayı istiyorum.

Ne dersiniz sizce uğraşmaya değer mi?

 

[Sercan]

 

[Sercan]

 

[Sercan]

Bir diğer önemli konu bunun çıkışını 2A ile nasıl limitlerim. Yani çıkışına bağladığım cihaz daha fazlasını istese bile sargıları korumak adına böyle bir tedbir almak gerekir mi?

 

[KAZIMUGUR]

Reosta değil ( reosta = ayarlı direnç ) , varyak diye tanınır piyasada.
İçerisine hava tut tozlardan kurtul , sargılar emaye kaplı olduğu için kolay kolay kimyasallardan etkilenmez.
Sadece yuvarlak " kömürün " gezindiği yerler çıplaktır.
Tam olarak tanımı oto trafodur.
Yani enerjinin giriş uçları olan bir sargı ve çıkış olarak da bir uç ortak diğer uç sıfırdan diğer uça kadar dönerek değişen trafo.
Resim daha iyi anlatır.
Dikkat etmen gerek önemli bir şey var.
Bir uç şebeke ile direk bağlıdır.
Bu ucun nötr de olmasında yarar var.
Her halükarda şebekeden yalıtılmış değil .
Elektronik de , çıkışında birde izolasyon ( bire-bir ) trafosu ile beraber kullanılır.
Çıkışında bir Voltmeter / Ampermeter yakışıklı olur.
Tabii girişinde çiftli otomatik sigorta.
Kısa süreli 1-2 dakika gibi %130 yükleyebilirsin , oldu olacak içerisine birde fan ekle.

Edit : Resim yanlış , doğrusu @taydin resmindeki gibi olacak ( sağ da ki doğru )

 

[taydin]

Hmm o "Boş" denen ucu neden koymuşlar acaba? Sanki trafo 240 VAC yi de destekliyor ve 240 VAC şebeke olan ülkelerde de satmak için o ucu da bulunduruyorlar.

 

[taydin]

Resim daha iyi anlatır.

Resimdeki normal trafo yalnız. Oto transormatör aşağıdaki gibidir. Burada b ucu mekanik olarak aşağı yukarı hareket ediyor ve çıkış voltajı da bu pozisyona göre değişiyor. Açıklarken aşağıdaki gibi açıklamışsın ama resmi koyarken yanlışlıkla normal trafo koymuşsun herhalde.

 

[KAZIMUGUR]

Doğru , resim eklerken forum bir yerlere gitti geldi .
Doğru resim @taydin mesajındaki gibi .
Bir ek daha :
Toplam trafo gücünü çıkış gücü gibi düşünme.
Giriş için belirtilen akım değerini , çıkışta hangi gerilimde olursa olsun , aşma !

Elektronikciler ve bobinecciler çok kullanır , evet uğraşmaya değer.
Mesela Mosların ve yüksek gerilimlerin olduğu devrelerde cankurtaran yeleği gibidir.

 

[taydin]

Bunu kesinlikle tamir etmeye değer. SMPS tasarımı yaparken değişken voltajlarla test etmek gerekiyor. Ayrıca seri lamba testini geçen bir SMPS'i ilk başta düşük voltajda çalıştırıp sinyallerin normal olduğunu kontrol etmek istersin.

Bir de çok yüksek DC voltaj ve akım lazım olduğunda, eldeki laboratuvar güç kaynaklarının çoğu bu konuda yetersiz kalır. Mesela ben elimdeki UPS'i tamir ettikten sonra akülerden önce varyak ile test ettim. 3 kVA lık varyak ve uygun doğrultucu ile 72 V VDC elde ettim. Akım verme kapasitesi de 15 A gibi, sanki akü bağlıymış gibi UPS'i test edebildim.

 

[ckocagil]

Trafo çalışıyorsa değer. Bu varyaklar Amerika'da ucuza satılıyor ama bizim ülkede uygun fiyatlı bulamadım. Galiba yerli üretimi yok, Çin'den getirten yok, varsa da ev değil endüstriyel kullanım için.

Eğer sadece temizlik yapılmayacak restorasyona girecekse mutlaka boya sökücü, tel fırça, astar, sprey boya, bol bol zaman ve emek lazım. Kısa süren bir iş kesinlikle değil, tamamen zevk işi.

İçinde ise temizlik için çok uğraşmayacağım çünkü sargılara ya da kaplamasına zarar vermekten endişe ediyorum. Tek yapacağım yumuşak bir fırça ile tozunu alırken elektrik süpürgesi ile o tozları çektirmek olabilir ama emin değilim. Sargıları temizlemenin doğru yöntemi nedir bilmiyorum.

PC temizler gibi hava kompresörüyle üflemek denenebilir.

 

[taydin]

Varyak'ın bir başka faydası da, devreler yaparken trafo lazım olduğunda uyduruk işler yapmak yerine istediğin trafoyu yapılandırabilirsin. 18 VAC çıkış veren trafo mu lazım? Ayarla varyakı, işi bitir. Hatta bende şu anda iki varyak var, orta uçlu trafo da oluşturabiliyorum Hatta sargıları asimetrik olan orta uçlu trafo da oluşturabilirim.

Ama yukarıdaki uyarıya dikkat et. Varyak'in bir izolasyon trafosu ile kullanılması lazım. Yoksa çıkışı 5 VAC olan trafo oluşturursun, sonra da "oh 5 VAC var, istediğim gibi dokunabilirim" dersin ve ŞEBEKE FAZ VOLTAJI ile çarpılırsın!

 

[KAZIMUGUR]

Kutulu varyaklar şekline göre fiyatları fazlacadır ama sade varyak alıp ahşap kutuya koyarsanız ucuza gelir, varyak satanlarda ön plakası ve çevirme diski ayrı satılır.
~~2kVA 1000-1500 TL gibi.

Yerli, üretim var elbette.
Servo regülatör diye satılan zavazingoların içerinde bunlardan var birde "mako"

 

[taydin]

Acaba araba yıkamacılardaki basınçlı su ile girilse nasıl olur? Önce biraz deterjan sonra vereceksin suyu. Birkaç gün güneşte kaldı mı rutubet falan da kalmaz.

 

[KAZIMUGUR]

Resimdeki haliyle bile sorunsuz çalışacak bir oyuncak için sağlam fantezi.

 

[tsahin]

Bir diğer önemli konu bunun çıkışını 2A ile nasıl limitlerim. Yani çıkışına bağladığım cihaz daha fazlasını istese bile sargıları korumak adına böyle bir tedbir almak gerekir mi?

2 ampere kadar otomatik sigortalar var bunlardan kullanılabilir.
Ama sigortanın atması mili sn sürebilir ve bu süre içinde elektronik devre yanabilir.
Akımı bir devre ile algılayıp SSR ile devre kesilebilir. Ama piyasada rahatlıkla bulunan SSR'ler şebeke frekansına senkronize çalışır, dolayısıyla en kötü durumda yine 10 mili sn gecikme olur.

 

[taydin]

Resimdeki haliyle bile sorunsuz çalışacak bir oyuncak için sağlam fantezi.

Hobi bu yav, sorunsuz çalışması yeterli değil tertemiz olacak ve boyası da parlayacak.

 

[taydin]

Akımı bir devre ile algılayıp SSR ile devre kesilebilir. Ama piyasada rahatlıkla bulunan SSR'ler şebeke frekansına senkronize çalışır, dolayısıyla en kötü durumda yine 10 mili sn gecikme olur.

Anında kesen SSR'ler de var. Türkiye'de bulunması zor ama. Ben bulamamıştım. Velhasıl bunların da kendine özgü sorunları olacak. Mesela tam giriş voltajının tepe değeri olan 310 V da keserse SSR, ani olarak kesilen akıma bağlı olarak binlerce voltluk tepki voltajı oluşacak trafoda. Devreyi akımın öldürmesini engellerken, devreyi voltajın öldürmesine sebep olursun Bu ters voltajı bir şekilde yoketmek lazım.

 

[tsahin]

Anında kesen SSR'ler de var. Türkiye'de bulunması zor ama. Ben bulamamıştım. Velhasıl bunların da kendine özgü sorunları olacak. Mesela tam giriş voltajının tepe değeri olan 310 V da keserse SSR, ani olarak kesilen akıma bağlı olarak binlerce voltluk tepki voltajı oluşacak trafoda. Devreyi akımın öldürmesini engellerken, devreyi voltajın öldürmesine sebep olursun Bu ters voltajı bir şekilde yoketmek lazım.

Ani kesen SSR içinde bu gerilim sıçramasını söndüren snubber olabilir belki. Olsa da denesek.
Ama sonuçta hızlı kesen bir devre yapmak çok uğraştırıcı ve getirisi belirsiz.
Seri lamba çoğu zaman koruma görevini yeterince iyi yapmıyor mu?,

 

[Endorfin35+]

Bende de bir tane 5 veya 10kva varyak var. 110v testlerinde kullaniyorum. . Bir sekilde bir yerden donus alirsa cekincesinden dolayi Giris ve cikis arasindaki ortak uc notr olmali faz ayarli uc olmali. Tabi fisi ters cevirip taktikca bu durum belirsiz oluyor. Basitce bu durumu kesinlestirmek icin soyle bir yontem uyguladim. Cikistaki ortak uc ile toprak arasina 220v kirmizi bir sinyal lambasi bagladim. Lamba yanarsa uyari kabul edip fisi ters cevirip takiyorum.

 

[KAZIMUGUR]

Arkadaş cevabını yeteri kadar aldığına göre geyik takılabiliriz.
Temiz olması için buharla muamele daha etkili olur , hele şu dandini ortamlarda.
200-300 bar oto yıkama , cıkk.
Kesiciyi şebeke tarafına takmaya mecburmuyuz ??
Girişte otomat yeterde artar bile , ama 2 tane iyidir iyi ( faz hangisinde aramayız ).