Devre çalışma prensibi - 2

[TA3UIS]

Aşağıdaki devrede elemanların, görevlerini analiz eder misiniz ?

Şuradaki konudaki cevaba benzer bir anlatımla aşağıdaki devreyi nasıl anlamalıyız ?

 

[Mikro Step]

Simdi bir duzeltme daha yapalim. Analiz etmek dersen isin icine hesaplamalar da girer. Calisma prensibi dersen hemen hemen hic hesaba girmeden sozel anlatilir.

T1 transistoru muhtemelen silisyum bir transistor ve biliyoruz ki silisyum transistorun beyzinden akim akabilmesi icin beyz emetor uclarinda 0.6v olmasi lazim.
Bu cepte.

R1 ve C ikilisi basit bir RC devresidir ve uzunca sure beklemis bu devreye ilk kez gerilim uygulandiginda ya da zaten RC devresi uzun sure voltaj altinda iken C uclarindaki voltaj sifirlanirsa C1 uclarindaki gerilim exponansiyel olarak artar.
Buda cepte.

O halde Butona basildiginda C uclarindaki gerilim sifira iner. Transistorumuz derhal devreden cikar. (Kollektor akimi sifirlanir) Butondan parmagimizi cektigimizde C uclarindaki gerilim R1 den dolayi artmaya baslar. Gerilim 0.6 volta yaklasincaya kadar T1 beyz akimi dolayisi ile kollektor akimi akamaz.

Ne zaman C uclarindaki gerilim 0.6v'a ulasti artik T1 beyz akimi akar. Bunun karsiliginda hfe kati kadar da kollektor akimi artar. Bu akim ledden gectigi icin led hafiften isildamaya baslar. C uclarindaki gerilim artmaya baslar ancak silisyum PN jonksiyonu en fazla 0.7v civarina kadar cikabilir. Daha da ustune cikamaz. Dolayisi ile beyz akimi yaklasik 0.6v dan itibaren sifiri asar 0.7 v oluncaya kadar da artar.

Zaten beyz akimi da en fazla (12 - 0.7)/120K kadar olabilir. Dolayisi ile ledden de akacak akimin max degeri bu akacak beyz akiminin hfe kati olacaktir.

Sonuc olarak butona bastigimizda led soner bir sure sonra hafifce isildamaya baslar biraz sonrada kollektor akiminin izin verecegi en parlak duruma gecer.

(Bir duzeltme yapayim, beyz voltajinin 0.7v'a ulasir dersem hata yapmis olurum. Beyz voltajini artiran beyz akiminin degeridir. bunu da belirleyen devredeki 120K dir. Aciklamayi 0.6v civarina kadar led isildamaz sonrasinda isilti artar demek daha dogru olur.)

 

[TA3UIS]

Klavyene sağlık

 

[Mikro Step]

1) Bu devrelerin calismasini da sen izah et.

2) Soldaki devrede 10 Ohm direncin amacini acikla.

3) sagdaki devrede 10K ve D1 diyodunun amacini acikla.

 

[Dede]

36904 eklentisine bak

1) Bu devrelerin calismasini da sen izah et.

2) Soldaki devrede 10 Ohm direncin amacini acikla.

3) sagdaki devrede 10K ve D1 diyodunun amacini acikla.

Çıtayı birden yükseltiyorsun. Biraz yawaş olsan..

 

[Mikro Step]

Yok yahu. Ilk temel devreden sonraki temel devreler bunlar olur.

 

[TA3UIS]

Soldaki devrede butona bastığımızda beyze 0.6V civarı akım akacak o esnada kondansatör gecikmeli dolacak ve toprakla iletimi sağlanacak, öncesinde beyz kapıyı açtığı için Kollektör emitter iletimi NPN sayesinde devre tamamlanacak. 1K ile led diyotun gerilimi bu işlemlerden daha önce ayarlanacak ama kollektör emitter iletimi butona basınca sağlanacağı için kondansatörün dolma süresi kadar led gecikmeli yanacak.

Butonu off yapınca da kondansatörün boşalma süresi kadar led gecikmeli olarak sönecek.

10R direnci beyze ve kondansatöre giden beslemeyi ayarlamak için, doldur boşalt için.

Senin kadar basit anlatamamış olabilirim.

 

[TA3UIS]

Sağdaki devrede,
1K direnç led in gerilimini ayarlayacak ama kollektör üzerinden akım akışı butona basılmazsa olmayacak.
Butona basınca kondansatör belli bir sürede dolacak ve beyze 100K sayesinde 0.6V civarı bir akım akacağı için kollektör ve emitter arası iletişime geçecek ve led kondansatörün dolma süresi sonunda yanacak.

10K direnç kondansatörün + ucu ile toprak bağlantısını izole etmek için
D1 diyot beyze negatif akım akmasını önlemek için ( D1 e gerek var mıydı emin olamadım )

 

[TA3UIS]

Çıtayı birden yükseltiyorsun. Biraz yawaş olsan..

Bakalım çıtayı aşabildim mi

 

[Mikro Step]

Acikcasi aciklamayi begenmedim. Daha guzel aciklamaya calis.
Sagdaki devrede incelik var.

Soldakini aciklayayim. Ama sagdakini tekrar aciklamaya calis.

10R direncin amaci;

Bos bir kondansator dogrudan devreye baglanmamali. Daha bir iki gun once tersini yaptim 12v'a dolmus 470uF uf kondansatoru minicik bir rolenin kontagiyla bosaltmak istedim.

Kondansator 10K ile sarj edildigi icin role kontaklari ile kondansatoru kisa devre ediyordum. Role kontaklari yapisti kaldi, Halbuki bir 10 ohm bile kullansam bu sorun olmazdi.

Bu devrede de 10 ohm direnc 1000 uF kondansatorun zink diye dolmasini engelliyor. Aksi halde besleme kisa sureligine kisa devreye ugrar.

Buton ters kontak.

Devre uzun sure calisiyorsa 1000uF zaten dolmus oluyor. Transistor de iletimde ve led isildar durumda.

Butonu basili tuttugumda kondansator 100K uzerinden beyz devresine bosalmaya basliyor. Gecen akim eksponansiyel olarak azaliyor bu esnada bu akimin hfe kati da kollektorden dolayisi ile ledden akiyor ve led isildamaya devam ediyor.

Beyz akimi azalirken hfe kati olan kollektor akimi da azalmaya basliyor. (Not1)

Nihayetinde beyz akimi oyle bide degere ulasiyorki artik ledin akimi azaldigi icin isigi da azaliyor.. En sonunda da sonuyor.

Eger bu olaylar devam ederken parmagimi butondan cekersem derhal led yanik duruma geciyor.

Not1:


Ledin voltaji 2v olsun. Lede bagli direncte 1K ve besleme 12v olduguna gore (12v-2v)/1K =10mA max led akimidir.
hfe de 100 olsa beyz akimi 0.1mA yada ustu olursa led akimi 10mA de sabit kalir.

Ne zaman ki beyz akimi 0.1mA altina duser iste o zaman led isigi azalmaya baslar.

Ozetle Led yanmakta iken butona bastigimizda ledin isigi yanmaya devam eder biraz sonra parlakligi azalarak soner. Butondan parmagimi cektigimde tekrardan led yanar.

 

[Dede]

Yok yahu. Ilk temel devreden sonraki temel devreler bunlar olur.

Beyzdeki diyot çıtayı yükseğe çıkaran unsur.
Pek temel devre sayılmaz.
Ancak beyze AC sinyali butonla verseydin çözümlemesi biraz daha kolay oldurdu sanırım arkadaşın.

 

[TA3UIS]

Biraz daha düşüneyim.

 

[TA3UIS]

Diyot zenermiş tam anlaşılmıyor çizimden.

 

[Mikro Step]

Cok temel bir devre.

@Dede seni dinleyelim. Cita neden yuksek?

 

[Dede]

Cok temel bir devre.

@Dede seni dinleyelim. Cita neden yuksek?

Kapasitif Bir AC sinyalin beyz üzerindeki davranışlarını anlamak için olaya aşina olmak lazım ki beys-z emiter arası diyodun nasıl işlediğini anlayabilsin.
O yüzden çıta yüksek.
Öncelikle transistör beyz ve diğer eleman ilişkilerini hazmetmesi lazım.

 

[Mikro Step]

AC sinyal nerden cikti.

 

[Dede]

AC sinyal nerden cikti.

Anahtarlamayı kapasitörden geçirdiğinde bir AC davranış sergiler.

 

[Dede]

Diyot zenermiş tam anlaşılmıyor çizimden.

diyot zener değil zaten 4148 diyelim

 

[Mikro Step]

Olayi farkli yonlere cekmeye gerek yok.
O devre basit bir zamanlama devresi.

 

[Mikro Step]

Butona bastigimizda beyzden kirmizi ok yonunde bir akim akarken transistor iletime gecerek mavi ok yonunde kollektor akimi akitmaya baslar ve led isildar.
100K ve 100uf' ye bagli olarak bir sure sonra kondansator dolar ve akim akisi durur sonuc olarak butona basili tuttugumuz surece bir sure sonra led soner.

Simdi parmagimizi butondan cektik.

Devrenin bu sekilde tekrar calisabilmesi icin dolmus kondansatorun bosalmasi gerekir. Bu amacla 10K ve D1 den yararlandik.

D1'i beyz emetor arasina taktigimiz icin kondansatorun bosalma suresi 10K, ve 100K ile belirlenir. Diyodu 100K nin onune tasisaydik bu kez bosalma suresi 10K ile belirlenir.

Sonuc olarak D1 burada kritik bir goreve sahiptir. Kullanilmazsa devre sadece bir kereligine calisir bir daha calismaz.