CERN'deki duzenek hakkinda

[Mikro Step]

Kabaca kulaktan duyma bilgilerle Cern'de hizlandirici yapmislar. Elektron yada protonu hizlandirip atomla yada bir baska elektron yada protonla carpistiriyorlar.

Bu carpisma sonucunda olusan olaylari bir takim sensorlerle yakalamaya calisiyorlar.

Ici bos simit gibi devasa bir tunel var miknatislar var vs vs.

Bu tunelin kesiti kac metredir. Carpistirilacak atom nasil sabit pozisyonda tutuluyor hizlandirilmis parcacikla nasil nisan aliniyor. Miknatislar nerede, sensorler nasil bir sensor. Ne tip devreler var.

Vs. Vs. Vs.

 

[Sercan]

Kabaca kulaktan duyma bilgilerle Cern'de hizlandirici yapmislar. Elektron yada protonu hizlandirip atomla yada bir baska elektron yada protonla carpistiriyorlar.

Bu carpisma sonucunda olusan olaylari bir takim sensorlerle yakalamaya calisiyorlar.

Ici bos simit gibi devasa bir tunel var miknatislar var vs vs.

Bu tunelin kesiti kac metredir. Carpistirilacak atom nasil sabit pozisyonda tutuluyor hizlandirilmis parcacikla nasil nisan aliniyor. Miknatislar nerede, sensorler nasil bir sensor. Ne tip devreler var.

Vs. Vs. Vs.

Sırf sohbet olsun diye soruyorsan peşine düşemem, fakat 30 yıldır üzerimde emeği olan, manevi babam gördüğüm Prof. Ali Okatan CERN'de bir ekipte bulundu. Sorularını ona iletebilirim, muhtemelen de cevapları biliyordur.

Bu tarz bilgileri öğrenmek çok da zor değil; bunlarla ne yapacaksın?

Türk Profesör Cern çalışmalarında

Avrupa nükleer araştırma merkezi'nde bu yıl ve gelecek yıl yapılacak çalışmalara Türkiye’den davet edilen Prof. Dr. Ali Okatan: “tanrı parçacığı denilen deney, Allah’ın evreni yok denecek kadar az bir zaman diliminde nasıl yarattığını gösteriyor.”

www.memleket.com.tr

 

[Mikro Step]

Merak sadece.

 

[Yasin.]

Cern ile ilgili bir belgeselde bu bilgilerde bahsediliyordu. Çok uzun zaman önce izlemiştim. Hatırladığım kadarıyla belki yanlış hatırlayabilirim, bazı bilgiler tünelin uzunluğu (dairenin çevresi de olabilir) yaklaşık 27000 metre, tünelin delik çapı 5 metre, mıknatısların içerisinde olduğu ikinci tünel dışarıdan boruya benzeyen kısmı hatırlamıyorum. Belkide belgeselde söz edilmemiş de olabilir. Çarışmaların gerçekleştiği nokta herhangi bir nokta değil, tünelin geri kalanından farklı bir alana/hacime sahip, ölçümlerin yapıldığı nokta büyük bir alana sahip. Bilim adamının anlatımına göre, çarpışma sonucu ortaya çıkan ısı 5 milyon ⁰C üzerine ulaşıyormuş. Fakat bu ısı yayılım süresi çok küçük bir zamanda gerçekleştiği için tesis sıcaktan zarar gömüyormuş. Bu süre birkaç yüz mili saniye mertebelerine kadar uzasa tesis ısı etkisiyle eriyebilirmiş. Belgeseli galiba discovey kanalında izlemiştim. Youtube da vardır belki.

 

[Mikro Step]

Bu tunelin icindeki havayi da emmmeleri lazim.

 

[Mikro Step]

Akilli bidiga sordum.

Tunelin boyu 27 Km haliyle capi 8.6km.

Tunel capi 3.8 m.

1232 tane dipol miknatis varmis. Miknatislar 15m uzunlugundaymis. Parcaciklari dairesel yorungede tutmak icin kullaniliyormus.
Ayrica tunelin dairesel yapisina uygun olacak sekilde kivrimli yerlestirilimisler. (Ne demekse)

Birde carpisma noktasina yakin bolgelerde odaklama miknatislari yerlestirilmis. Bunlar da quadrupol miknatismis. yuksek hiza cikan parcaciklar birbirinden uzaklasma egilimine girdikleri icin bunlari tekrardan odakliyorlarmis.

Miknatislar sabitr miknatis degil elektromiknatis imis. Super iletkenlerle yapilmis. Dolayisi ile helyumla -271.3 dereceye kadar sogutuluyorlarmis.

----------------------------------

Tunel icindeki hava tamamen bosaltilarak 10^-13 atmosfere iniliyormus.

Tunel icinde hizlandirilip carpistirilacak parcaciklar once ayri bir tunelde hazirlaniyor ve hizlandiriliyor sonra bu ana tunele yonlendiriliyormus.
Her deneyde devasa tunelin havasini bosaltmaya calismiyorlarmis. Yani sizdirmazlik saglayan duzenekler ve valfler varmis.

----------------------------------

Hizlandiriolan parcaciklar tunelin tam merkezinden gidiyormus. Tunelin bazi bolgelerinde yorunge izleyen sensorler varmis. Eger parcacik merkezden saparsa elektromiknatislarin akimlari ile oynanarak yorunge tekrar merkeze oturtuluyormus.

----------------------------------

Tunelde parcaciklar tren katari gibi pespese gidiyormus. Bunlar hareket halindeyken de kendi aralarinda carpisabiliyormus. Fakat asil amac anladigim kadariyla hedefteki parcaciga carpmak.

----------------------------------

Parcacilklar tuneli 100 tur attiginda son hiza yaklasmis oluyorlarmis. saniyede 11,245 tur atiyorlarmis.

Tunelin boyu 27000 m 1 saniyede 11245 tur.

Demekki 1 saniyede 27000*11245 metre bu yaklasik bir hesap. Mutemelen 27km yaklasik bir deger olarak verilmistir yoksa isik hizini gecmis oluruz.

Neticede parcaciklarin hizi isik hizinin %99.9999991'ine yaklasiyormus.

-----------------------------------

Simdi parcaciklar isik hizina yakin bir hizda ilerliyor. Carpistirilacak hedef nerde?

Bu hedef sabit degilmis. Zaten olamaz. Carpistirilacak p[arcaciklar bir birine zit yonde hizlandiriliyormus.

Parcaciklar birbirine paralel iki ayri boru icinde birisi bir yonde digeri aksi yonde hizlandiriliyormus. Her bir boruda ayri elektromiknatislar varmis.

-------------------------------------

Anlasildi: 3.8m capli tunel sadece parcaciklarin ilerledigi tunelin capi degilmis. Binanin capiymis icinde ivir zivirlar adamlar vs var. Parcaciklarin icinde hizlandirildigi borularin capi 5cm imis. Iki tane paralel 5cm capli boru var. Birinde sagdan sola hizlanan parcaciklar geziyor digerinde soldan saga hizlanan parcaciklar geziyor.

Sonrasinda bunlar tren rayinin degisimi gibi sanirim bir duzenekle (magnetik olarak saptirilarak ) birlesip karsi karsiya gelecek ve parcaciklar kafa kafaya carpisacaklar.

Borularin bir bolgede yanaklari kesik ve elektromiknatislarla hizlanmis parcacilar ayni boruya yonlendiriliyor.

Yani TV tupundeki saptirma olaylarinin benzeri var.

----------------------------------------------

Sensorler

Carpisma sonrasi olusan alt parcaciklar yuksek enerjili ve elektriksel yuklu olduklari icin dedektorler bunlari algiliyorlarmis.
Pixel dedektorleri varmis. parcaciigin gectigi yolu algiliyormus.

Kalorimetri sensorler varmis. Alt parcacik bu sensore carpinca cikan enerjiyi olcuyormus.

Bu kisimlari bayagi karmasik olmali.

Cern duzenegi akilli bidik sayesinde kafamda bayagi bir netlesti. Oncesinde hic bir sey bilmiyormusum. Bir tunel var icinde parcaciklar hizlandiriliyor ve carpisiyor seklinde cok cok kabaca bir bilgim vardi.

Simdi en azindan kabaca da olsa yapiyi daha iyi biliyorum. En azindan 5 cm capli iki ayri tupun varligini ve burada parcaciklarin zit yonde ilerledigini biliyorum.
Cernde hizlandirilan parcaciklar ne derseniz esas olarak proton imis fakat elektron hizlandirma deneyleri de yapilabiliyormus.

Bunu yaparim anasini satayim. Mahallede tunel acmaya baslayayim. Ben 30km olanini kazacagim.

 

[Mikro Step]

Bu arada Cern'de her gun carpisma deneyi yapilmiyormus. Donem donem yapiliyormus. Cunku deney sonucunda o kadar buyuk boyutlu veri elde ediliyormus ki bunlarin analizi haftalar hatta aylar aliyormus.

 

[Mikro Step]

Bir saatlik bir çarpışma deneyinin enerji tüketimi yaklaşık 120,000 kWh imis.

Deney Süresi:

• Ancak, çarpışma deneyleri genellikle birkaç saniye içinde çok sayıda çarpışma gerçekleştirir. Yani, çarpışma deneyinin toplam süresi genellikle birkaç saat sürse de, o süre zarfında LHC sürekli çalışmakta ve enerji tüketimi de bu sürede toplam olarak hesaplanmaktadır.

Deney oncesinden itibaren bobinlerden akim akitilacak sogutulacak vs.

 

[Yasin.]

Kendi izlediğim belgeseli bulamadım. Ama aşağıdaki Türkçe belgesel ilk mesajdaki sorulara cevap verebiliyor.

 

[Mikro Step]

Akilli bidik videodaki seyleri aynen soylemis.

 

[Yasin.]

Mahallede tunel acmaya baslayayim. Ben 30km olanini kazacagim.

Tüneli kazarken gelişi güzel değilde, çemberin teyet noktalarını kullanacağınız yerlerin güzegahına denk getirmekte fayda var. Mesela ev, iş, market gibi baktınız olmadı proje şahsi metro projesi olur.

 

[Mikro Step]

Tuneli bankalarin ve hapishanelerin altindan gecirecegim.

 

[devreci]

Hocam ilk başta ufak bir hızlandırıcı yapabilirsin, ama dikkat et.

Atom Çarpıştırıcısına Kafasını Sokup Hayatta Kalan Bilim İnsanı: Anatoli Bugorski

1978 yılında Sovyetler Birliği'nde yaşanan inanılması güç hikayenin baş kahramanı Anatoli Bugorski adında bir bilim insanı.

eksiseyler.com

 

[mechanic]

Hocam ilk başta ufak bir hızlandırıcı yapabilirsin, ama dikkat et.

Atom Çarpıştırıcısına Kafasını Sokup Hayatta Kalan Bilim İnsanı: Anatoli Bugorski

1978 yılında Sovyetler Birliği'nde yaşanan inanılması güç hikayenin baş kahramanı Anatoli Bugorski adında bir bilim insanı.

eksiseyler.com

Bu adamın başına gelen olayı anlamadım.
Ne tür ışın böyle delip geçmiş kafasını?
Proton tanecikleri vakum dışında ilerleyebiliyor mu?

 

[Mikro Step]

Yukaridaki anlatimlara gore boyle bir seyin olma ihtimali yok. Adamin kafasini vakum tupunun icine sokmasi lazim.

 

[monzamicrowave]

Selamlar, bildigim kadariyla protonlar hizlandirildigi zaman atmosfar dede ilerleyebiliyor bunlara alfa isini denmektedir.

 

[Mikro Step]

Ama bu bahsettiginiz radyoaktif bozunumda olmali. Metal bir tup icinde surekli ilerleyen proton nasil borunun metal ceperini delip cikacak.

 

[monzamicrowave]

Ama bu bahsettiginiz radyoaktif bozunumda olmali. Metal bir tup icinde surekli ilerleyen proton nasil borunun metal ceperini delip cikacak.

Bu alfa degilde focuslenmis XRAY,GAMA isini vb de olabilir duzenegin zayif bir noktasindan bu tur isinimlar sizmis olabilir.Belki odaklama duzenegi arizalidir ve proton veya elektronlar tup icinde sert bir metale carpip yansimis ve dalga formuna gecip xray uretmis ve disari cikmis olabilir.Tabi bunlar sadece varsayimlar.

 

[devreci]

Ama bu bahsettiginiz radyoaktif bozunumda olmali. Metal bir tup icinde surekli ilerleyen proton nasil borunun metal ceperini delip cikacak.

Adamın kafasını öyle delen metali neden delemesin . Adamın kafasındakiler atom değil mi ?

Şöyle olmuştur bu makinadaki elektromıknatısa giden elektrik akımı adam uğraşıyorken kesilmiştir, manyetizma olmadığı için protonlar düz bir çizgide hareket edip vakum çemberini de delip o an şans eseri tam kafaya isabet etmiştir .

 

[Mikro Step]

Sorun su. Proton 5cm capli borunun merkezinden gonderiliyor ve surekli merkezde tutulmaya calisiyor. Tam carpisma anindan once saptirilip diger borunun merkezine saptiriliyor.

Burdaki yapi kafamda canlandigi sekilde iki boru yanyana carpisma bolgesinde borulara yanak acilmis proton bu yanaktandiger yanaga geciyor.

Akilli bidikta soyle der;

CERN de 5cm capli boru icinde hizlandirilmis proton borudan disari cikartilabilirmi

ChatGPT said:​

CERN’deki hızlandırıcılarda, protonların 5 cm çapındaki bir boru içinde hızlandırılması gibi bir senaryo, belirli teknik sınırlamalara ve güvenlik önlemlerine tabidir. Bu hızlandırıcılarda protonlar, ultra yüksek vakum koşullarında ve çok güçlü manyetik alanlarla yönlendirilerek belli bir yörüngeye oturtulur. Yani protonlar, borunun merkezinde ve belirli bir rotada kalmaları için oldukça sıkı kontrol edilirler. Ancak belirli bir durum veya hata meydana geldiğinde, hızlandırılmış protonların borudan dışarı çıkma olasılığı vardır; bu durumda da CERN’in güvenlik önlemleri devreye girer.
Protonların borudan çıkması üç ana yolla önlenir:

1. Manyetik Alanlar: Protonlar, doğru yörüngede kalmaları için güçlü mıknatıslarla kontrol edilir. Bu manyetik alanlar protonları borunun ortasında tutmak üzere sürekli olarak ayarlanır.
2. Vakum Koşulları: Protonların serbestçe hareket edebilmesi için borunun içi neredeyse tamamen vakum halindedir. Borudan çıkmak için, protonların bu vakumu ve manyetik alanı geçmesi gerekir ki, bu son derece düşük bir ihtimaldir.
3. Koruyucu Yapılar: Boruların etrafında yoğun koruma katmanları ve dedektörler bulunur. Beklenmeyen bir durumda proton yörüngeden saparsa veya boruyu terk etmeye çalışırsa, sistem hemen devreye girerek parçacıkları güvenli bir şekilde durdurur.

CERN gibi hızlandırıcı tesislerde güvenlik sistemleri çok katı olduğundan, hızlandırılmış bir protonun borudan dışarı çıkması oldukça düşük bir ihtimaldir. Ancak teorik olarak böyle bir şey olursa, çevrede ciddi radyasyon ve enerji açığa çıkma riski bulunduğundan güvenlik önlemleri otomatik olarak devreye girer.

4o

You said:​

peki proton bouyu delip cikabilirmi

ChatGPT said:​

Hayır, bir proton, CERN'deki hızlandırıcı borusunu delip geçemez. Protonlar çok yüksek enerjilere ulaştırılabiliyor olsa da, onların maddeyi delip geçme yeteneği oldukça sınırlıdır. Bunun nedeni, protonların atomik ölçeklerde etkileşim göstermeleri ve madde içinde hızla enerjilerini kaybetmeleridir.
Bunun daha iyi anlaşılması için bazı temel noktalara bakalım:

1. Protonların Çapraz Kesiti ve Enerji Kaybı: Protonlar yüksek hızda hareket ettiklerinde bile, boruyu oluşturan atomlarla karşılaştıklarında hızla yavaşlarlar. Her bir çarpışma, protonların enerjisini düşürerek onların ilerlemesini yavaşlatır. Bu etkileşimler sonucunda protonlar enerji kaybeder ve maddeyi geçme yetenekleri zayıflar.
2. Radyasyon Koruması ve Güçlü Malzemeler: CERN'deki borular ve hızlandırıcı yapılar, yüksek enerjili parçacıkların oluşturabileceği potansiyel tehlikelere karşı oldukça dayanıklı malzemelerden yapılır. Bu borular genellikle çelik veya benzeri yoğun malzemelerle kaplanır, ki bu da protonların onları delip geçmesini daha da zorlaştırır.
3. Boru Çeper Kalınlığı: Hızlandırıcı borularının çeperleri oldukça kalın tasarlanır. Protonlar teorik olarak yüzeye çarpsalar bile, çeperin dışına çıkmalarını sağlamak için yeterli enerjiye sahip olamazlar. Çok yüksek enerjili protonlar bile birkaç milimetrelik bir metal çeperi delmekte zorlanır.

Özetle, protonların hızlandırıcı borularının çeperini delip geçmesi neredeyse imkansızdır. Hatta boruya çarptıklarında protonlar çoğunlukla ya soğurulur ya da yön değiştirirler ve bu tür durumlarda da sistemler güvenli bir şekilde parçacıkları durdurmak üzere tasarlanmıştır.

4o

Sozkonusu kaza belki daha ilkel ve guzensiz bir ortamda olmustur. Fakat adamin kafasini hizlandiricin icine sokmus cumlesi garip. Gazeteci agizli bir haber olmus.