Izolasyon trafosu gövdesi topraklanmalı mı?

[taydin]

Elektrik işlerinde standart uygulama, açıkta olan metal gövdelerin topraklanmasıdır. Bu açıdan bakınca, izolasyon trafosunu açıkta kullanıyorsan, gövdesini topraklaman lazım. Benim evdeki 4.5 kVA izolasyon trafosunun gövdesi bu nedenle topraklı.

Şimdi, kaçak nasıl meydana gellir? Bir olasılık, primer sargısı veya primer bağlantı noktalarından birisi, bir şekilde gövdeye temas edebilir. Çok düşük bir olasılık, ama olabilir. Gövdenin topraklanması, bu olasılığın meydana gelmesi durumunda sigortanın atmasını sağlar. Ama madem trafo sargılarının gövdeye temasını, gözönünde bulundurulması gereken bir risk olarak kabul ettik, o zaman sekonder sargılarının temasını da gözönünde bulundurmamız lazım. Ve bu durumda da gövdenin topraklanması, fayda sağlayacağına tam tersi ölümcül çarpılma riski yaratıyor. Sekonder toprak referanslı olduğu anda, artık sekonderdeki devrenin herhangi bir yerine dokununca çarpılma riski olacak.

Dolayısıyla burada sorulması gereken soru şu: Trafo gövdesini topraklamayıp, primerden kaçak ihtimalinde çarpılma riskini mi göze alalım, yoksa trafo gövdesini topraklayıp, sekonderden kaçak ihtimalinde çarpılma riskini mi göze alalım?

 

[taydin]

Veya üçüncü ihtimal: Trafo gövdesini topraklayıp, sekonderden toprağa kaçağı algılayan bir sistem mi yapalım? Böyle bir sistem nasıl olur? Ne kadar zamanda tepki verir? Ne kadar güvenilir olur?

 

[kocamanusta]

koruma iletkeni trafo gövdesine bağlanmasada sekonder çıkışlarından herhangi biri toprak potansiyeline gelebilir.

 

[taydin]

koruma iletkeni trafo gövdesine bağlanmasada sekonder çıkışlarından herhangi biri toprak potansiyeline gelebilir.

Evet test cihazının probları toprak referanslı ise öyle olur. Ama izole bir test cihazı ise, sekonderin toprak referansına gelmesi ancak kasıtlı olarak mümkün olur.

 

[kocamanusta]

anladığım kadarıyla siz konuyu sadece osiloskop bağlamında değerlendiriyorsunuz. ben ise genel kullanım açısından bakıyorum. örneğin bi elektrik kontrol panosunda izolasyon trafosunu yani gövdeyi yalıtkan bi zemine montajlasanızda metal kısımlar koruma iletkeniyle irtibatlı olduğu için devre içine yayılan sekonder çıkışlarından biri arıza nedeniyle metal aksama temas edebilir. böyle bi durum da izolasyon trafosunu normal trafoya dönüştürür.

 

[taydin]

Aslında konu başlığında belirtsem iyi olurmuş. Buradaki kullanım, bir elektronik laboratuvarında test edilen cihazı şebekeden izole etmek. Bir tesisin elektrik panosunda şartlar farklı olacak tabi.

 

[taydin]

Üçüncü ihtimalin ne olabileceğini şimdilik bilmediğimizden, ilk iki ihtimal arasında benim tercihim, sekonderin izolasyonunu muhafaza etmek olur diye düşünüyorum şu anda ve benim trafonun toprak bağlantısını da sökmeyi düşünüyorum. Neden? Risklere daha ayrıntılı bakalım:

Eğer toprak bağlantısı yoksa ve primer gövdeye kaçak yaptıysa, gövdeye dokununca çarpılacağım. Ama trafonun kendisi zor ulaşılan bir yerde ise, ve üstü de bir muhafaza ile kolayca örtülebiliyorsa, bu risk rahatlıkla neredeyse sıfıra indirilebiliyor.

Eğer toprak bağlantısı varsa ve sekonder gövdeye kaçak yaptıysa, üzerinde çalıştığım SMPS devresinin herhangi bir yerine dokununca çarpılacağım. Buna karşı da nasıl tedbir alacağım? Devrenin üstünü örtemem, çalışıyorum üzerinde, erişim lazım.

 

[kocamanusta]

koruma iletkeni trafo gövdesine bağlanmasa da KAKR işlevini yerine getirebilir ama çarpılma engellenmiş olmaz. (primer devre bağlamında)

 

[Diyot]

Timur Hocam size hava nüveli "Austin Trafosu" bulmak lazım.

 

[taydin]

Timur Hocam size hava nüveli "Austin Trafosu" bulmak lazım.

Oto transformatör var, sonrasında izolasyon transformatör var, bir de Austin oldu mu kadroyu tamamlamış olacağım

 

[kocamanusta]

ben de iki soru sorayım:

1- trafo gövdesine koruma iletkeni bağlamıyoruz fakat primer ve sekonder devreye KAKR bağlarsak ne olur?
2- trafo gövdesine koruma iletkenini bağlıyoruz ve yine primer-sekonder devreye birer KAKR bağlarsak ne olur?

 

[taydin]

Transformatörün gövdesini topraklarsak, primer tarafa KAKR bağlanabilir ve işe de yarar. Gövdeye doğrudan kaçak varsa zaten ana sigorta atar. Kaçak yok ama birisi faza dokunduysa da KAKR atar.

Ama sekondere KAKR bağlama konusunda emin değilim. Genel olarak, toprağı sekonder tarafından olabildiğince uzak tutmaya çalışmak lazım diye düşünüyorum. Ama sekondere KAKR bağladığın zaman, toprağı da oraya yakın bir yere getirmiş oluyorsun ...

 

[kocamanusta]

Transformatörün gövdesini topraklarsak, primer tarafa KAKR bağlanabilir ve işe de yarar. Gövdeye doğrudan kaçak varsa zaten ana sigorta atar. Kaçak yok ama birisi faza dokunduysa da KAKR atar.

Ama sekondere KAKR bağlama konusunda emin değilim. Genel olarak, toprağı sekonder tarafından olabildiğince uzak tutmaya çalışmak lazım diye düşünüyorum. Ama sekondere KAKR bağladığın zaman, toprağı da oraya yakın bir yere getirmiş oluyorsun ...

korumada önceliğimiz insan mı, cihazlar mı?

 

[Mikro Step]

Topraklamadaki amaclardan birisi de EMI ve ve gurultu yayilimini azaltmak. Olaya sadece izolasyonda sizinti olarak bakmamak gerekiyor.

 

[Diyot]

Şu ihtimali de düşünün. Topraklama yapmadınız ve primerden gövdeye kaçak var. Daha sonra arıza ilerledi ve sekonderde gövdeye temas etmeye başladı, bu durum daha kötü olur.

 

[taydin]

korumada önceliğimiz insan mı, cihazlar mı?

Topraklamanın varlığı veya yokluğu ve ortaya çıkan riskler hem cihaz için hem de insan için geçerli. Minimum risk açısından bir tercih yapmaya çalışırsak, gövdeyi topraklamalı mıyız yoksa topraklamamalı mıyız ...

 

[taydin]

Topraklamadaki amaclardan birisi de EMI ve ve gurultu yayilimini azaltmak. Olaya sadece izolasyonda sizinti olarak bakmamak gerekiyor.

Benim bildiğim, eğer primer ve sekonder arasında bir ekranlama folyosu varsa, ve bu folyo topraklanırsa, EMI sekondere çok daha az ulaşıyor. Ama bu folyo yoksa, gövdeyi topraklamanın kendisi EMI açısından çok da faydası olmuyor. Ama denemişliğim yok. Benim trafoda folya da muhtemelen yoktur çünkü öyle bir talebim olmadı yaptırırken.

 

[kocamanusta]

Topraklamanın varlığı veya yokluğu ve ortaya çıkan riskler hem cihaz için hem de insan için geçerli. Minimum risk açısından bir tercih yapmaya çalışırsak, gövdeyi topraklamalı mıyız yoksa topraklamamalı mıyız ...

ben olsam,

çalışma tezgahı, masa veya sandalyeyi yalıtkan hale getiririm.
gövdeye koruma iletkeni bağlarım.
primer ve sekonder tarafa birer sigorta-KAKR bağlarım.
sekonder gövde temas kontrolü için komitatorlü lamba test devresi kurarım.
çalışma sırasında mutlaka eldiven ve gözlük kullanırım.

 

[clc]

İzole şebekelerde(evet topraktan bağımsız şebekeler kurulup kullanılıyor) toprağa bağlantı olup olmadığını kontrol eden cihazlar var. Bender firmasının IT sistemler için olan cihazlarına bakabilirsiniz, canlı olarak toprak ile iletkenleriniz arasındaki direnci ölçüp raporlar. Buna benzer cihazları kendinizde yapabilirsiniz, ancak ben en azından hızlı tepki verebilen ve bender inki gibi çok geniş alanda çalışabilen bir tasarımın nasıl yapılacağını bulamadım.

 

[taydin]

O tip sistemler olsa bile, izole olmayan bir test cihazı ile sekonder tarafında ölçüm yaptığın anda devreye toprak referansını sokmuş oluyorsun. Bu noktada o tedbirler fayda yerine zarar vermeye başlıyor. Atan KAKR, toprak direnci alarmı ...

Eğer izole test cihazı kullanıyorsan da, izolasyon trafosunu kullanmanın faydası artık marjinal seviyeye iniyor.

Yani neticede, eğer izolasyon trafosu kullanıyorsan ve test cihazların da toprak referanslı ise, izolasyon trafosunun sekonderinde "kesin ve garanti hiçbir toprak referansı olmasın" beklentisi mantıklı olmaktan çıkıyor. Buradaki en makul beklenti, bu düzenek test cihazını koruyacak. Sen de kendini ilave tedbirlerle koruyacaksın. Ve madem durum böyle, trafonun gövdesini topraklamanın da bir zararı olmaz, faydası olur. Gövdeye kaçak durumunda sigortayı attırır.