Şebeke gerilimi ve güvenlik

[malazgirt]

Şebeke gerilimi ile çalışırken ortaya çıkan riskleri ve bunlardan korunmak için alınabilecek tedbirleri tartışalım. Burada şebeke gerilimi ile kasıt, evlerdeki prizlerde mevcut olan 220V AC gerilim, ve sanayide kullanılan 380V AC gerilimdir. Bundan daha yüksek voltajlarla çalışma yapmak, birçok ilave risk taşır, ayrı tedbirler gerektirir ve bizim konumuzun dışındadır.

Elektrik çarpılmasında en vahim senaryo, ellerden birisinin faza temas etmesi, diğer elin de nötr'e temas etmesidir. Ellerin nemli olması (terleme gibi), veya iletkenlerin avuc içinde olması, tehlikeyi bir kat daha artırır. Ellerin nemli olması, vücudun direncini düşürür ve daha yüksek akımın geçmesine sebep olur. İletkenler avuç içinde ise, el kasları akıma bağlı olarak kasılır ve kişinin iletkeni bırakması da imkansız hale gelir. Bu tip çarpılmalar, büyük çoğunlukla ölümle sonuçlanmaktadır ve böyle bir çarpılmanın tehlikesini ortadan kaldırmak için yapılabilecek hiçbirşey yoktur. Akım nispeten küçük olduğu için evdeki sigorta atmaz, Akımın tamamı fazdan nötr'e aktığı için kaçak akım rölesi de hiçbir reaksiyon göstermez, çünkü kaçak akım yok ortada.

O halde bundan korunmak için ne yapmalıyız? EN ÖNEMLİ KURAL, HER İKİ EL İLE AYNI ANDA YÜKSEK GERİLİM OLAN YERLERİ KURCALAMAMAK. Ne yapacaksanız, tek elle yapmaya çalışın. Örneğin yüksek gerilim olan bir elektrik panosunda, bir trafoda veya herhangi başka bir devre üzerinde multimetre ile ölçüm yapacaksınız. O zaman, problardan birisini, tek el kullanarak nötr'e sabitleyin. Sonra da, gene tek el ile, diğer prob ucunu alın ve istediğiniz yerde ölçüm yapın. Eğer her iki eli de kullanmak mecburiyetinde iseniz, o zaman gereken izolasyon özelliklerine sahip eldiven takın. Eldiven de yok ise, o zaman dikkatinizi dağıtacak bütün unsurları ortadan kaldırıp, tamamen yaptığınız işe odaklanarak iki elle ölçüm yapın. Ama yaptığınız şeyin farkında olun! Örneğin problara baskı uygulayarak ölçüm yapıyorsanız, o probun birden kayması ve sizin elinizin ileriye fırlaması ihtimalini düşünün ve ona göre hareket edin.

 

[malazgirt]

Elektrik çarpılmasında daha az vahim olan, ama uygun şartlar oluştuğunda gene ölüm tehlikesi olan senaryo, sadece bir elin faz'a temas etmesidir. Sadece bir elin nötr'e temas etmesinin bir tehlikesi yoktur. Toprağa temas etmenin de bir tehlikesi yoktur.

Eğer bir elimiz faz'a temas ederse, bu çarpılmanın tehlike seviyesi, vücudun diğer yerlerinin toprak ile bağlantısının ne kadar iyi olduğuna bağlıdır. Eğer vücudumuzun başka bir yerinin toprakla teması çok iyi ise, o zaman bu çarpılmanın bir önce bahsettiğimiz en vahim çarpılmadan fazla farkı yoktur. Örneğin banyodaki elektrikli termosifon üzerinde çalışıyorsunuz. Yerler nemli ve siz yalınayaksınız. Sonra da faz kaçağı olan bakır bir boruya avucunuzun içi ile dokundunuz. Bu çarpılmada ölüm riski çok yüksektir! Burada da gene akım nispeten düşük olduğu için sigorta atmaz. Kaçak akım rölesi atabilir, ama hayat kurtarması için 15 mA veya daha düşük duyarlılığa sahip bir kaçak akım rölesi kullanmak gerekir. Evlerde kullanılan röleler genelde 20 mA ve üstü olabiliyor. Halbuki çarpıldığımızda üzerimizden 15 mA geçiyorsa, bu gene ölüme sebep olabilecek bir akımdır, ama kaçak akım rölesi bu akımı geçirmeye devam edecektir. 20 mA den düşük röle de pek kullanılmıyor, çünkü kaçak akım olmasa bile bazı yükler, sık sık bu rölelerin atmasına sebep olabiliyor, ve duyarlılık ne kadar fazla ise, sebepsiz yere atma ihtimali de o kadar fazlalaşıyor.

Peki bundan korunmak için ne yapmalıyız? Vücudumuzun toprak ile temasını mümkün olduğu kadar azaltmamız lazım. Bir kere kesinlikle uygun izolasyon özelliklerine sahip kauçuk çizme veya ayakkabı giyip öyle çalışmalıyız. Yerler nemli ise kurumasını bekleyebiliriz. Bunu yapma şansımız yoksa, plastik bir taburenin üzerine basarak o nemli zemin ile elektriksel bağımızı kesebiliriz. AMA DİKKAT EDİN, yerin kurumasını beklemek veya plastik tabure, izolasyonlu çizme veya ayakkabının alternatifi değil! İzolasyonlu çizme veya ayakkabıyı MUTLAKA GİYECEĞİZ. Yerin kurumasını beklemek ve plastik tabure, buna ilave olarak yapacağımız şeyler. Bu şekilde vücudumuzun toprak ile temasını kesersek, tek elle o termosifon üzerinde güvenle çalışabiliriz.

Aslında bu şekilde toprak ile vücudumuzun arasındaki teması kesersek, çok düşük ihtimal de olsa, gene de şöyle bir çarpılma durumu olabilir. Tek el ile çalışıyorsunuz ve nasıl olduysa aynı elin parmağının birisi faza değdi, diğer parmak da nötr'e veya toprağa. Veya aynı parmak ile hem faza hem nötr'e temas ettiniz. Bu durumda çarpılmayı hissedeceksiniz tabii ki, ama akımın geçişi lokal olduğu için, kol gücüyle elinizi oradan uzaklaştırabilirsiniz. Bu şekilde çarpılmamak için dikkatinizi tam olarak işinize verin, ve multimetre probunu da biraz geriden tutarak eliniz ile elektriğin olduğu iletken arasında daha büyük mesafe olmasını sağlayın. Aslında söylemeye gerek yok, ama uykusuz veya sarhoş iken yüksek gerilim ile uğraşmayın

 

[malazgirt]

Elektrik çarpmasında en yaygın karşılaşılan ve elektrikçilerin de sürekli başına gelen olay, bir elin faz'a temas etmesi, ve vücudun diğer bir yerinin de toprak ile düşük seviyede temasının olması. Ne olacağı bu toprak temasının seviyesine bağlı. Temas çok düşük ise, elektriği hissetmezsiniz bile. Temas biraz daha iyi ise, hafif bir karıncalanma hissedebilirsiniz, daha iyi ise, elinizi titretecek seviyede hissedebilirsiniz.

Eğer mesleğiniz elektrikçilik ise, bu tip düşük riskli çarpılmalar arada bir olacaktır. Ama biz elektronikçiler olarak böyle bir çarpılmanın riskini ortadan kaldırmak için yapabileceğimiz birşey var. Üzerinde çalıştığımız, ve şebeke gerilimi bulunduran devreyi direkt olarak prizden çalıştırmak yerine, priz ile devre arasına bir izolasyon trafosu koyabiliriz. Böyle yaparsak, artık tek elle bu devrenin neresine dokunursak dokunalım, ayrıca vücudumuzun diğer yerlerinin toprak teması ne kadar iyi olursa olsun, çarpılmayız. Ama tabi bir elimizi faza diğer elimizi nötr'e bağlarsak, bu ilk mesajdaki durum oluyor gene ve ölüm ihtimali çok yüksektir. Aynı şekilde tek parmakla veya aynı elin parmakları ile faz ve nötr'e dokunursak, çarpılırız. Bunun tedbirini gene alacağız.

İzolasyon trafosunun bir diğer avantajı da, arkasında çalıştırdığımız cihaz üzerinde osiloskop ile rahatlıkla ölçüm yapabiliriz.

 

[Öğretmen27]

Bilgiler icin tesekkurler. Sunu sormak istiyorum:
Yerin islak olmasi durumunda yuksek akim gecme durumunun sebebi vucudun suyla temas edip vucut direncinin dusmesi mi (buna benzer ornek yukarida vermissiniz) yoksa suyun direnci dusuk oldugu icin elektrik akiminin su uzerinden topraga akma istegi mi?

 

[taydin]

Evlerde kullanılan su, saf su olmadığı ve çeşitli mineraller içerdiği için, 220V gerilim uygulandığında insan için tehlikeli seviyede akım geçirebilir. Yani buradaki sorun, suyun varlığı, insan vücudunun toprak ile elektriksel temasını oldukça iyileştiriyor.

 

[naschibo]

bilgiler icin tesekkür ediyorum. Ilaveten;

eger bir kabloda elektrik olup-olmadigini anlamak istiyorsak, ve elimizde hicbir ölcüm cihazi, koruyucu malzeme yoksa (Anadan üryan bir durumda isek) elimizin tersi ile faz iletkenine kesme tokat atar gibi harekette bulunursak ölmeden sonuca ulasabiliriz.

saygilar

 

[taydin]

elimizin tersi ile faz iletkenine kesme tokat atar gibi harekette bulunursak ölmeden sonuca ulasabiliriz.

Evet bu metodu ben de sıklıkla kullanıyorum

Teknik lisede okurken hatırlıyorum bizim bir elektrik hocası vardı. Adamın elleri tamamen nasır kaplı olduğu için bu metot onun işine yaramıyordu, 380V sanayi cereyanını bile hissetmiyordu. O yüzden eli ile dokunurken önce tükürükle parmağını ıslatıp öyle dokunuyordu

 

[Öğretmen27]

Bir aralar bir adam cikmisti. 220v elektrik onu carpmiyor diye. Vucut direnci mi cok yuksek acaba?

 

[naschibo]

Evet bu metodu ben de sıklıkla kullanıyorum

Teknik lisede okurken hatırlıyorum bizim bir elektrik hocası vardı. Adamın elleri tamamen nasır kaplı olduğu için bu metot onun işine yaramıyordu, 380V sanayi cereyanını bile hissetmiyordu. O yüzden eli ile dokunurken önce tükürükle parmağını ıslatıp öyle dokunuyordu

))...güzel metot..

 

[taydin]

Bir aralar bir adam cikmisti. 220v elektrik onu carpmiyor diye. Vucut direnci mi cok yuksek acaba?

Onlar sihirbazlık yapıyor Youtube'da ElectroBOOM un kanalında bunlardan bir tanesini ifşa ediyor. Adam bir tarafına kablo değdiriyor ve bir taş motoru çalışıyor

 

[Öğretmen27]

Onlar sihirbazlık yapıyor Youtube'da ElectroBOOM un kanalında bunlardan bir tanesini ifşa ediyor. Adam bir tarafına kablo değdiriyor ve bir taş motoru çalışıyor

Bu Turkiye de olmustu. Haberlere konu olmustu. Bilemem artik.Ayaginda elektrikci ayakkabisi varda bizi kazikliyorsa bilmiyorun

 

[taydin]

Evet, sanki memlekette haber yapılacak mevzu kalmamış gibi, gidip bunu haber yapmışlar ...

Dediğin gibi kauçuk ayakkabı giymiştir, o yüzden de toprak teması neredeyse sıfır. Bu durumda 380V'a da dokunsan hiçbirşey hissetmezsin.