5v Tetikleyici yapmak

[frmman]

Fakat adaptör ve cihaz aynı voltu kullanıyorsa direnç hesabını nereden yapıyoruz.

Böyle bir durumda direnç hesabı yapmıyoruz / kullanmıyoruz. Güç kaynağı / yük / sürücü yarı iletken bizim için önemliyse uygun değerde bir sigortayı devreye seri bağlıyoruz.

 

[birisim]

Direnç yerine 3.3V 1W üstünde çalışan zenerler de var.

 

[FM.88MHz]

bd140 maksimum 1.5A akım sağlayabiliyor onu korumak için mi 1.5Amperi aşmayacak herhangi bir direnç koyuyoruz ?

Bu cümlenizden anladığım kadarıyla; direncin, motora akım taşıyan "ana akım kolu" üzerinde, yani transistörün emetöründen önce veya kolektöründen sonra yer aldığını düşünüyorsunuz.

Oysa videodaki montaja bakıp devrenin şemasını çıkardığımızda, öyle olmadığını görüyoruz.

Görüldüğü gibi 47 Ohm'luk direnç, transistörün baz akımını sağlamak (ve aynı zamanda sınırlandırmak) için kullanılmış.

Size daha önce verilen cevaplarda da belirtildiği üzere, asıl akım yolu üzerine direnç koymak iyi bir yöntem değildir ve zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.

Birincisi; eğer yük akımı değişkense, direnç üzerinde düşecek olan gerilim de değişken olur ve bu durum, yüke sabit bir gerilim uygulanmasını olanaksız hâle getirir. Bazı yük çeşitleri sabit gerilime ihtiyaç duymayabilir ve o yüzden, söylediğimiz şey sakınca yaratmayabilir ama başta DC kaynakla beslenmesi gereken elektronik devreler olmak üzere, çoğu tüketici cihaz/devre sabit gerilime ihtiyaç duyar.

İkincisi; ana akım kolu üzerine direnç koymak, o dirençten fazlaca akım geçmesine ve üzerinde fazla güç tüketilmesine neden olur. Bu yararsız bir güçtür. Diğer deyişle güç israfıdır. Bu esnada direncin ısınıp ısınmaması bu gerçeği değiştirmez.

Şemaya bakınca...
* PNP tipi transistör nedir, başka hangi tipleri vardır?
* NPN tipi olsaydı, şema nasıl olurdu?
* 47 Ohm'luk dirence ek olarak bir potansiyometre ile baz akımını kontrol etmek nasıl bir etki sağlıyor?

gibi sorular akla takılabilir ve bunlar kişiyi, temel elektronik bilgilerini güvenilir kaynaklardan ve sistematik bir şekilde öğrenmeye teşvik edici sorulardır.

Son olarak, aşağıdaki linkte aynı şemanın çalışan hâlini görüp kurcalayabilirsiniz:

https://tinyurl.com/25vt9fas

[ Run / STOP ] düğmesi ile durdurduğunuzda kesiksiz normal çizgi olarak görünen devre kolları, çalışma anında kesikli çizgi görünümüne geçiyor ve o çizginin akış hızı, akımın şiddetini temsil ediyor.

Baz akımına ait koldaki ve motora ulaşan akımın kolundaki (emetör-kolektör yolu) çizgi akış hızları arasında ne kadar bariz bir fark olduğuna dikkat etmenizi öneririm.

Ve... Sağda, üzerinde "Potansiyometre" yazan kaydırılabilir çubuğu sağa-sola hareket ettirerek, adeta potansiyometre düğmesini çevirmiş gibi oluyorsunuz. Hangi yöne hareket ettirdiğinizde, baz ve kolektör akımlarının şiddeti bundan nasıl etkileniyor, bunu görmeniz de faydalı olacaktır.

 

[lolman]

Bu cümlenizden anladığım kadarıyla; direncin, motora akım taşıyan "ana akım kolu" üzerinde, yani transistörün emetöründen önce veya kolektöründen sonra yer aldığını düşünüyorsunuz.

Oysa videodaki montaja bakıp devrenin şemasını çıkardığımızda, öyle olmadığını görüyoruz.


41266 eklentisine bak

Görüldüğü gibi 47 Ohm'luk direnç, transistörün baz akımını sağlamak (ve aynı zamanda sınırlandırmak) için kullanılmış.

Size daha önce verilen cevaplarda da belirtildiği üzere, asıl akım yolu üzerine direnç koymak iyi bir yöntem değildir ve zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır.

Birincisi; eğer yük akımı değişkense, direnç üzerinde düşecek olan gerilim de değişken olur ve bu durum, yüke sabit bir gerilim uygulanmasını olanaksız hâle getirir. Bazı yük çeşitleri sabit gerilime ihtiyaç duymayabilir ve o yüzden, söylediğimiz şey sakınca yaratmayabilir ama başta DC kaynakla beslenmesi gereken elektronik devreler olmak üzere, çoğu tüketici cihaz/devre sabit gerilime ihtiyaç duyar.

İkincisi; ana akım kolu üzerine direnç koymak, o dirençten fazlaca akım geçmesine ve üzerinde fazla güç tüketilmesine neden olur. Bu yararsız bir güçtür. Diğer deyişle güç israfıdır. Bu esnada direncin ısınıp ısınmaması bu gerçeği değiştirmez.

Şemaya bakınca...
* PNP tipi transistör nedir, başka hangi tipleri vardır?
* NPN tipi olsaydı, şema nasıl olurdu?
* 47 Ohm'luk dirence ek olarak bir potansiyometre ile baz akımını kontrol etmek nasıl bir etki sağlıyor?

gibi sorular akla takılabilir ve bunlar kişiyi, temel elektronik bilgilerini güvenilir kaynaklardan ve sistematik bir şekilde öğrenmeye teşvik edici sorulardır.

Son olarak, aşağıdaki linkte aynı şemanın çalışan hâlini görüp kurcalayabilirsiniz:

https://tinyurl.com/25vt9fas

[ Run / STOP ] düğmesi ile durdurduğunuzda kesiksiz normal çizgi olarak görünen devre kolları, çalışma anında kesikli çizgi görünümüne geçiyor ve o çizginin akış hızı, akımın şiddetini temsil ediyor.

Baz akımına ait koldaki ve motora ulaşan akımın kolundaki (emetör-kolektör yolu) çizgi akış hızları arasında ne kadar bariz bir fark olduğuna dikkat etmenizi öneririm.

Ve... Sağda, üzerinde "Potansiyometre" yazan kaydırılabilir çubuğu sağa-sola hareket ettirerek, adeta potansiyometre düğmesini çevirmiş gibi oluyorsunuz. Hangi yöne hareket ettirdiğinizde, baz ve kolektör akımlarının şiddeti bundan nasıl etkileniyor, bunu görmeniz de faydalı olacaktır.

Faydalı bilgiler için teşekkür ederim.
Fanın sabit akım çektiğini varsayarsak.Burada anladığım kadarıyla kollektör akım ile bir işimiz yok fan gerektiği gibi akım çekmeye devam ediyor. Direnci bd140 transistörün base bacağına bağlayacağız ve base bacağından kısıp açma yapmış olacağız. V=I x R şeklinde hesap yaptığımda bd140 base bacağına 80 yada 100 ohm direnç yeterli geliyor fanın 0.15 mA akımını karşılayabildiği için bunu potansiyometre ile kısıp açabiliyoruz. Eğer ki 200 ohm direnç koymuş olsaydık direnç yeterli akımı yani 0.15 mA karşılayamacağı için fan tam kapasite çalışamıyacaktı ve potansiyometre tam olarak işe yaramıyacaktı öyle değil mi. Bu şekilde mi düşünüp hesap yapmam gerekir?
Burada 47 ohm değerini neye göre buldunuz (Fanın çektiği akıma göre mi yoksa bd140 için mi bir değer verdiniz ?


Ayrıca chatgpt sorduğumda şöyle bir cevap verdi. Yani benim yukarıda koyu harflerle bahsettiğim yazı yanlış bir hesaplama mı oluyor. ? 12mAlık bir akım nasıl 100 ile 800mA kontrölü sağlıyor. Bunun da transistör için ayrı bir hesaplama sistemi mi var ?

 

[FM.88MHz]

Faydalı bilgiler için teşekkür ederim.
Fanın sabit akım çektiğini varsayarsak.Burada anladığım kadarıyla kollektör akım ile bir işimiz yok fan gerektiği gibi akım çekmeye devam ediyor. Direnci bd140 transistörün base bacağına bağlayacağız ve base bacağından kısıp açma yapmış olacağız. V=I x R şeklinde hesap yaptığımda bd140 base bacağına 80 yada 100 ohm direnç yeterli geliyor fanın 0.15 mA akımını karşılayabildiği için bunu potansiyometre ile kısıp açabiliyoruz. Eğer ki 200 ohm direnç koymuş olsaydık direnç yeterli akımı yani 0.15 mA karşılayamacağı için fan tam kapasite çalışamıyacaktı ve potansiyometre tam olarak işe yaramıyacaktı öyle değil mi. Bu şekilde mi düşünüp hesap yapmam gerekir?
Burada 47 ohm değerini neye göre buldunuz (Fanın çektiği akıma göre mi yoksa bd140 için mi bir değer verdiniz ?


Ayrıca chatgpt sorduğumda şöyle bir cevap verdi. Yani benim yukarıda koyu harflerle bahsettiğim yazı yanlış bir hesaplama mı oluyor. ? 12mAlık bir akım nasıl 100 ile 800mA kontrölü sağlıyor. Bunun da transistör için ayrı bir hesaplama sistemi mi var ?

41267 eklentisine bak

Yazdıklarınız, her durumu Ohm Kanunu (V = I x R) aracılığıyla anlamaya/yorumlamaya eğilimli olduğunuzu düşündürüyor, bu sizi konunun özünü kavramaktan uzaklaştırabilir.

Bunun dışında, bazı konuların ve kavramların birbirine karışmaya başladığı izlenimi edindim. Kendimce netleştirmeye çalışayım...

Evet, siz başlangıçta 12 Voltluk bir fandan söz ediyordunuz. Hız kontrolünü gündeme getirince, @serkan_48 size bir "örnek" devre videosu gösterdi. Siz de sorunuzu yöneltirken örnek videodaki BD140 transistörünü temel alınca, ben o noktadan konuya girmiş oldum. Zaten "videodaki montaja bakıp devrenin şemasını çıkardığımızda" ifademle bunu da belirttim.

Yani, örnek videoya sadık kalarak ilerledim. Videodaki motor, "oyuncak motoru" diye anılan DC motor türüne benziyor. Bunlar bildiğim kadarıyla 3-6 Volt civarında gerilimle çalışıyor. Zaten dikkat ettiyseniz, videodaki kişi de 3,7 Voltluk bir pil kullanıyor. Şemayı çıkarırken, Falstad simülatörü varsayılan olarak 5 Voltluk DC kaynak getirince, gerilimin uygun olduğunu düşünüp, değiştirmeden öylece bıraktım.

Ayrıca, 47 Ohmluk direnci de, gerek 5 V gerekse 12 V için ben hesaplamadım. Videoda ilk 30 sn. içinde malzemeleri tanıtıyor, orada belirtiyor bunu. 10 K değerindeki potansiyometreyi de malzemenin görüntüsünden okudum.

Şimdi...

Hem "kollektör akım ile bir işimiz yok" ifadesini kullanmış olmanız hem de baz'a bağlı direnç ile fanın ihtiyaç duyduğu 0,15 Amper arasında bağ kurmaya çalışmış olmanız, fana (veya videodaki motora) giden akımın baz direnci üzerinden aktığını zannettiğiniz izlenimi veriyor. Eğer böyle düşünüyorsanız, bu tümüyle yanlış.

Aynı devre şemasında baz ve kolektör akımlarını aşağıda işaretledim. Görebileceğiniz gibi, baz akımı motora uğramıyor bile. Ayrıca, dikkatli bakıldığında, bir önceki mesajda linkini verdiğim simülasyon da bize ana (şiddetli) akımın yolunu ve yönünü gösteriyor.

Çalışma ilkesi bakımından transistörleri bir musluğa benzetirsek...

* Baz akımı yalnızca musluk başlığını çevirmek anlamına gelir. (Sabit bir noktada bırakmak da olabilir, duruma göre kısıp açmak da!) Yani, "kontrol" dışında akan suda hiçbir payı yoktur.

* Kolektör akımı ise, borudan gelip musluktan çıkan suyun tamamıdır. Yani, işe yarayan, iş gören şey budur.

Burada baz direnci, arzu edilen kolektör akımına uygun olarak ve tabii transistörün akım kazancı da gözetilerek belirlenir.

Örnek devrede potansiyometrenin de (düğmesinin ne kadar çevrildiğine bağlı olarak, az ya da çok) baz direncinin bir parçası sayılması gerektiğini de gözden kaçırmayalım.

Benim konuyu burada bırakmam gerekiyor.

* Devre elemanlarının (bileşenlerin) yapısını ve sembollerini,
* Çalışma ilkelerini,
* Devreye nasıl bağlandıklarını,
* Bağlandıkları devrelerde hangi koşullarda nasıl davrandıklarını,
* Ohm Kanunu, Joule Kanunu, Kirchhoff Kanunu, Norton Teoremi, Thevenin Teoremi gibi temel elektrik-elektronik yasalarını

güvenilir kaynaklardan öğrenmenizi/çalışmanızı önerebilirim.

Kolay gelsin.

 

[lolman]

Gayet açık ve anlaşılır şekilde açıklamışsınız. Teşekkür ederim.