- Katılım
- 24 Şubat 2018
- Mesajlar
- 24,194
Endüstride metal kaynağı ile ilgili çok sayıda farklı süreç ve teknik kullanılmaktadır. Bunların bir kısmı, hobi amaçlı kullanılmaya müsaittir. Hobi amaçlı kullanımdan da kasıt şunlardır:
- Gerekli ekipmanların fiyatı birçok hobicinin satın alabileceği kadar uygundur.
- Sarf malzemeleri, perakende olarak temin edilebilir.
- Kullanılan sarf malzemeleri ve kimyasallar, hükümetin özel iznine tabi değildir.
- Kapladığı hacim, bir hobi atölyesinde fazla yer kaplamayacak kadar küçüktür.
Bu kriterleri sağlayan aşağıdaki kaynak tekniklerini listeleyelim ve bir paragrafla özetleyelim
1 ) Elektrot kaynağı
Hobi amaçlı kullanılabilecek en yaygın kaynak türüdür. Bir güç ünitesinden sağlanan ark ile, kaynak yerinin ve kaynak telinin eritilerek birleşmesi sağlanır. Kaynak teli, eriyen metalin kaynak sırasında oksitlenmesini engelleyen bir flux ile kaplıdır. Kullanımı diğer kaynak çeşitlerine göre kolaydır ve kullanıcı hatalarını iyi tolere eder. Kaynak makinası ve elektrotları çok uygun fiyatlıdır. Usulüne uygun yapıldığında ve amaca uygun elektrot kullanıldığında kaynak yerinin mukavemeti çok yüksektir. Ama sadece düşük karbonlu çelik kaynağında iyi sonuç verir (Aluminyum ve başka metaller için işe yarardığı söylenen elektrotlar zaman zaman piyasada duyuluyor, ama elde edilen sonuç olması gerekenden uzak, o yüzden bunları saymamak daha doğru olur). İnce metallerin kaynağına çok uygun değildir. 2mm nin altında parçaları kaynatmak çok zorlaşır.
Aşağıda ugyun fiyatlı, ama kaliteli bir elektrot kaynak makinası örnegi verilmiştir. 140 Ampere kadar kaynak akımı verebilen bu makina, bir hobicinin neredeyse bütün elektrot kaynak ihtiyacını karşılayabilecektir.
Peki daha fazla para vererek alınacak bir elektrot kaynağı makinasında ilave olarak neleri satın almış oluyoruz? Makinayı dinlendirmeden daha uzun süre kaynak yapabiliyoruz, ayrıca daha yüksek akımlara çıkabiliyoruz. Ama bunların hiçbirisi hobi kullanıcısı için kritik şeyler değil.
2 ) MIG Kaynağı
Gazaltı olarak da tabir edilen bu kaynak türünde gene kaynak yeri ve kaynak teli eritilerek birleşmesi sağlanıyor. Elektrot kaynağından farkı, eriyen metalin oksitlenmesini önlemek için kaynak bölgesi bir asal gazla örtülür. Gerçi flux içeren MIG kaynak telleri de var ve bunlarda gaz olmadan da kaynak yapılması mümkündür, ama MIG kaynağı büyük ölçüde gaz altında yapılır. MIG kaynağının elektrot kaynağına göre en önemli üstünlüklerinden birisi, kaynak telinin bir makarada sarılı olması ve sürekli olarak kaynak yerine verilebilmesi. Böylelikle elektrot kaynağındaki gibi, elektrodu yak, kaynağı durdur, kalan kısa parçayı at, yeni elektrot tak, kaynağa devam et durumu yok. Kesintisiz sürekli kaynak yapmaya müsait bir kaynak tekniği. Ama dezavantajı da, daha az taşınabilir olması, çünkü hem makinayı, hem de asal gazı içeren tüpün de beraberinde taşınması gerekir. MIG de yine en çok düşük karbonlu çelik kaynağında kullanılmaktadır. İnce malzemelerin kaynağında kullanılabilir. Eğer kaynak estetiği çok önemli değilse, aluminyum, paslanmaz çelik gibi başka metallerde de kullanılabilir.
MIG kaynak makinası fiyatları, elektrot kaynağı makinalarının fiyatlarına göre oldukça yüksektir. Ayrı ayrı elektrotlarla uğraşmak zorunda olmamak büyük bir kullanım kolaylığı sağlıyor, ama kaynak parametreleri iyi ayarlanmadığında, görüntü olarak sağlam görünen, ama mukavemeti çok kötü olan kaynaklar ortaya çıkabilir. O yüzden, kaynak parametrelerinin ayarlanması konusunda tecrübe ve bilgi birikimi yeterli değilse, kritik uygulamalarda kullanılan kaynakları yapmayın. Kritik kaynakla kastedilen şudur: Bu kaynak kırıldığında birisi ağır yaralanabilecek, hatta ölebilecekse, veya çok büyük maddi hasar meydana gelebilecekse, bu kaynaklarda ancak bütün parametreler iyi ayarlandıktan sonra MIG kaynağı yapılmalı. Yoksa kaynak çok profesyonel görünebilir, ama üzerine birisi bastığında kırılarak büyük bir felakete sebep olabilir.
Bir hobici olarak MIG kaynağını ne zaman tercih ederiz? Türkiye'de aslında pek tercih etmeyiz, çünkü bir hobiciye hitap eden makina az bulunuyor. Mevcut makinaların büyük çoğunluğu, yüksek akım kapasitesine sahip, büyük, yer kaplayan endüstriyel makinalar. Eğer çok sık kaynak yapmanız gerekiyorsa, MIG'in sağladığı kolaylıklar size zaman kazandırır.
Fimer firmasının örnek bir MIG makinası:
3 ) TIG Kaynağı
Bu kaynak tekniği de ülkemizde gaz altı kaynak diye geçiyor, ama MIG ile TIG birçok ortak yön olmasına rağmen, bazı temel farklar var. MIG'de olduğu gibi, TIG kaynağında da metal, güç kaynağının sağladığı ark ile eritiliyor, Metalin oksitlenmemesi için de bu işlem, asal gaz örtüsü altında yapılıyor. Ama MIG'den farklı olarak, kaynak akımı, kaynak telinden geçmiyor. Ark ile eritilen kaynak bölgesine, kaynak teli manuel olarak ilave ediliyor. TIG kaynağının elektrot ve MIG kaynağına göre en büyük avantajları, uygun özelliklere sahip bir güç ünitesi kullanıldığında, kaynak yapılabilen bütün metallerin kaynatılabilmesine imkan vermesi, ve kaynak estetiğinin de üst seviyede olmasıdır. Ayrıca çok ince ve narin malzemelerin de kaynatılması mümkündür. Ama Bütün bu avantarlardan yararlanabilmek, belli bir kaynak tecrübesi gerektiriyor. TIG kaynağının en büyük dezavantajı ise, gerekli makina, ekipmanın ve sarf malzemelerinin pahalı olması, makinaların taşınabilirliğinin iyi olmaması ve kaynak hızının da diğerlerine göre yavaş olması.
TIG kaynak makinaları temelde iki gruba ayrılıyor. DC TIG makinalar ve AC TIG makinalar. AC TIG makinalar, DC olanlara ilave olarak, aluminyum ve benzeri, üzerleri normalde oksit tabakası ile kaplı metallerin kaynağına izin verir.
DC TIG kaynak makinalarının fiyatı, genel olarak MIG makinalarının fiyatı civarındadır. Hatta basit modelleri, MIG makinalardan ucuzdur. Esasında, elektrot kaynağı makinası, basit bir DC TIG kaynak makinası olarak kullanılabilir. Ama elektrot kaynağı makinalarında gaz kontrol valfi olmadığı için örtü gazının elle açılıp kapanması gerekir, bu da bir miktar gaz israfına neden olur.
AC TIG kaynak makinalarının fiyat, MIG makinalarının epey üzerindedir. Ancak bütçe anlamında oldukça iyi durumda olan bir hobicinin alabileceği türden makinalardır. Aynı MIG makinalarda olduğu gibi, hobicilere hitap eden alt seviye modeller Türkiye'de az bulunuyor. Onun yerine yüksek kapasiteli, endüstriyel makinalar yaygın olarak satılıyor.
Peki bir hobici olarak TIG kaynağını ne zaman tercih ederiz? Eğer aluminyum, titanyum, magnezyum alaşımları gibi egzotik metallerin kaynağını yapmanız gerekiyorsa, AC TIG kaynağı en uygun kaynak tekniği olarak karşımıza çıkıyor. Kaynak estetiği, TIG kaynağını öne çıkaran diğer kriter. Eletrot ve MIG kaynağında sağa sola ergimiş metal damlaları sıçlar. Kaynak bitiminde bunların bir kısmı temizlenebilir, bir kısmı da metale öyle nüfuz eder ki, iz bırakmayacak şekilde çıkarılamaz. Ama TIG kaynağında bu tip sıçrama kesinlikle yoktur.
Miller'in çok popüler olan bir AC/DC TIG kaynak makinası.
4 ) Oksi asetilen kaynağı
Oksi asetilen kaynağı, en eski kaynak tekniklerinden birisidir. Oksijen ve asetilen gazının karıştırılarak yakılması ile oluşan yüksek sıcaklıkta metaller eritilir ve birleştirilir. Kaynak yapılabilen bütün metal çeşitleri bu teknikle kaynak yapılabilir. Diğer kaynak tekniklerine göre çok büyük avantajları vardır:
- kaynak setinin fiyatı, diğer kaynak çeşitlerine göre çok ucuzdur.
- Kaynak yapılabilen bütün metaller kaynatılabilir.
- Metallerin bükülmesi veya başka amaçlar için ısıtılmasında da kullanılabilir.
- Sert lehim uygulamalarında kullanılır.
- Kalın metallerin kesme işleminde kullanılır.
Ama bunun yanında çok ciddi bir dezavantajı vardır:
- Oksi asetilen kaynağı, iyi sonuç alınabilmesi için büyük tecrübe ve ustalık gerektirir. Ayrıca güvenlik için gereken tedbirler alınmazsa çok tehlikelidir, yangın veya patlamaya sebep olabilir.
Oksi asetilenin o kadar avantajına rağmen, bu son saydığımız tek dezavantajı nedeniyle endüstride artık kaynak amacıyla pek kullanılmamaktadır. Ama kesme, sert lehim, tavlama gibi işlemlerde halen yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca elektrik enerjisine erişimin olmadığı saha işlerinde bazan kaynak yapmak için kullanılır. Örneğin, evlere döşenen doğalgaz tesisat boruları halen oksi asetilen kaynağı ile kaynatılmaktadır.
Peki bir hobici oksi asetilen kaynağını ne zaman tercih etmeli? Eğer MIG/TIG gibi makinaları almak için bütçe müsait değilse, oksi asetilen kaynağının inceliklerini ve gereken güvenlik tedbirlerini de öğrenme azmi ve iradesi varsa, çok ucuz fiyata bir oksi asetilen seti alarak karşısına çıkabilecek bütün kaynak işlerinin üstesinden gelebilir.
Örnek oksi asetilen kaynağı setleri
- Gerekli ekipmanların fiyatı birçok hobicinin satın alabileceği kadar uygundur.
- Sarf malzemeleri, perakende olarak temin edilebilir.
- Kullanılan sarf malzemeleri ve kimyasallar, hükümetin özel iznine tabi değildir.
- Kapladığı hacim, bir hobi atölyesinde fazla yer kaplamayacak kadar küçüktür.
Bu kriterleri sağlayan aşağıdaki kaynak tekniklerini listeleyelim ve bir paragrafla özetleyelim
1 ) Elektrot kaynağı
Hobi amaçlı kullanılabilecek en yaygın kaynak türüdür. Bir güç ünitesinden sağlanan ark ile, kaynak yerinin ve kaynak telinin eritilerek birleşmesi sağlanır. Kaynak teli, eriyen metalin kaynak sırasında oksitlenmesini engelleyen bir flux ile kaplıdır. Kullanımı diğer kaynak çeşitlerine göre kolaydır ve kullanıcı hatalarını iyi tolere eder. Kaynak makinası ve elektrotları çok uygun fiyatlıdır. Usulüne uygun yapıldığında ve amaca uygun elektrot kullanıldığında kaynak yerinin mukavemeti çok yüksektir. Ama sadece düşük karbonlu çelik kaynağında iyi sonuç verir (Aluminyum ve başka metaller için işe yarardığı söylenen elektrotlar zaman zaman piyasada duyuluyor, ama elde edilen sonuç olması gerekenden uzak, o yüzden bunları saymamak daha doğru olur). İnce metallerin kaynağına çok uygun değildir. 2mm nin altında parçaları kaynatmak çok zorlaşır.
Aşağıda ugyun fiyatlı, ama kaliteli bir elektrot kaynak makinası örnegi verilmiştir. 140 Ampere kadar kaynak akımı verebilen bu makina, bir hobicinin neredeyse bütün elektrot kaynak ihtiyacını karşılayabilecektir.
Peki daha fazla para vererek alınacak bir elektrot kaynağı makinasında ilave olarak neleri satın almış oluyoruz? Makinayı dinlendirmeden daha uzun süre kaynak yapabiliyoruz, ayrıca daha yüksek akımlara çıkabiliyoruz. Ama bunların hiçbirisi hobi kullanıcısı için kritik şeyler değil.
2 ) MIG Kaynağı
Gazaltı olarak da tabir edilen bu kaynak türünde gene kaynak yeri ve kaynak teli eritilerek birleşmesi sağlanıyor. Elektrot kaynağından farkı, eriyen metalin oksitlenmesini önlemek için kaynak bölgesi bir asal gazla örtülür. Gerçi flux içeren MIG kaynak telleri de var ve bunlarda gaz olmadan da kaynak yapılması mümkündür, ama MIG kaynağı büyük ölçüde gaz altında yapılır. MIG kaynağının elektrot kaynağına göre en önemli üstünlüklerinden birisi, kaynak telinin bir makarada sarılı olması ve sürekli olarak kaynak yerine verilebilmesi. Böylelikle elektrot kaynağındaki gibi, elektrodu yak, kaynağı durdur, kalan kısa parçayı at, yeni elektrot tak, kaynağa devam et durumu yok. Kesintisiz sürekli kaynak yapmaya müsait bir kaynak tekniği. Ama dezavantajı da, daha az taşınabilir olması, çünkü hem makinayı, hem de asal gazı içeren tüpün de beraberinde taşınması gerekir. MIG de yine en çok düşük karbonlu çelik kaynağında kullanılmaktadır. İnce malzemelerin kaynağında kullanılabilir. Eğer kaynak estetiği çok önemli değilse, aluminyum, paslanmaz çelik gibi başka metallerde de kullanılabilir.
MIG kaynak makinası fiyatları, elektrot kaynağı makinalarının fiyatlarına göre oldukça yüksektir. Ayrı ayrı elektrotlarla uğraşmak zorunda olmamak büyük bir kullanım kolaylığı sağlıyor, ama kaynak parametreleri iyi ayarlanmadığında, görüntü olarak sağlam görünen, ama mukavemeti çok kötü olan kaynaklar ortaya çıkabilir. O yüzden, kaynak parametrelerinin ayarlanması konusunda tecrübe ve bilgi birikimi yeterli değilse, kritik uygulamalarda kullanılan kaynakları yapmayın. Kritik kaynakla kastedilen şudur: Bu kaynak kırıldığında birisi ağır yaralanabilecek, hatta ölebilecekse, veya çok büyük maddi hasar meydana gelebilecekse, bu kaynaklarda ancak bütün parametreler iyi ayarlandıktan sonra MIG kaynağı yapılmalı. Yoksa kaynak çok profesyonel görünebilir, ama üzerine birisi bastığında kırılarak büyük bir felakete sebep olabilir.
Bir hobici olarak MIG kaynağını ne zaman tercih ederiz? Türkiye'de aslında pek tercih etmeyiz, çünkü bir hobiciye hitap eden makina az bulunuyor. Mevcut makinaların büyük çoğunluğu, yüksek akım kapasitesine sahip, büyük, yer kaplayan endüstriyel makinalar. Eğer çok sık kaynak yapmanız gerekiyorsa, MIG'in sağladığı kolaylıklar size zaman kazandırır.
Fimer firmasının örnek bir MIG makinası:
3 ) TIG Kaynağı
Bu kaynak tekniği de ülkemizde gaz altı kaynak diye geçiyor, ama MIG ile TIG birçok ortak yön olmasına rağmen, bazı temel farklar var. MIG'de olduğu gibi, TIG kaynağında da metal, güç kaynağının sağladığı ark ile eritiliyor, Metalin oksitlenmemesi için de bu işlem, asal gaz örtüsü altında yapılıyor. Ama MIG'den farklı olarak, kaynak akımı, kaynak telinden geçmiyor. Ark ile eritilen kaynak bölgesine, kaynak teli manuel olarak ilave ediliyor. TIG kaynağının elektrot ve MIG kaynağına göre en büyük avantajları, uygun özelliklere sahip bir güç ünitesi kullanıldığında, kaynak yapılabilen bütün metallerin kaynatılabilmesine imkan vermesi, ve kaynak estetiğinin de üst seviyede olmasıdır. Ayrıca çok ince ve narin malzemelerin de kaynatılması mümkündür. Ama Bütün bu avantarlardan yararlanabilmek, belli bir kaynak tecrübesi gerektiriyor. TIG kaynağının en büyük dezavantajı ise, gerekli makina, ekipmanın ve sarf malzemelerinin pahalı olması, makinaların taşınabilirliğinin iyi olmaması ve kaynak hızının da diğerlerine göre yavaş olması.
TIG kaynak makinaları temelde iki gruba ayrılıyor. DC TIG makinalar ve AC TIG makinalar. AC TIG makinalar, DC olanlara ilave olarak, aluminyum ve benzeri, üzerleri normalde oksit tabakası ile kaplı metallerin kaynağına izin verir.
DC TIG kaynak makinalarının fiyatı, genel olarak MIG makinalarının fiyatı civarındadır. Hatta basit modelleri, MIG makinalardan ucuzdur. Esasında, elektrot kaynağı makinası, basit bir DC TIG kaynak makinası olarak kullanılabilir. Ama elektrot kaynağı makinalarında gaz kontrol valfi olmadığı için örtü gazının elle açılıp kapanması gerekir, bu da bir miktar gaz israfına neden olur.
AC TIG kaynak makinalarının fiyat, MIG makinalarının epey üzerindedir. Ancak bütçe anlamında oldukça iyi durumda olan bir hobicinin alabileceği türden makinalardır. Aynı MIG makinalarda olduğu gibi, hobicilere hitap eden alt seviye modeller Türkiye'de az bulunuyor. Onun yerine yüksek kapasiteli, endüstriyel makinalar yaygın olarak satılıyor.
Peki bir hobici olarak TIG kaynağını ne zaman tercih ederiz? Eğer aluminyum, titanyum, magnezyum alaşımları gibi egzotik metallerin kaynağını yapmanız gerekiyorsa, AC TIG kaynağı en uygun kaynak tekniği olarak karşımıza çıkıyor. Kaynak estetiği, TIG kaynağını öne çıkaran diğer kriter. Eletrot ve MIG kaynağında sağa sola ergimiş metal damlaları sıçlar. Kaynak bitiminde bunların bir kısmı temizlenebilir, bir kısmı da metale öyle nüfuz eder ki, iz bırakmayacak şekilde çıkarılamaz. Ama TIG kaynağında bu tip sıçrama kesinlikle yoktur.
Miller'in çok popüler olan bir AC/DC TIG kaynak makinası.
4 ) Oksi asetilen kaynağı
Oksi asetilen kaynağı, en eski kaynak tekniklerinden birisidir. Oksijen ve asetilen gazının karıştırılarak yakılması ile oluşan yüksek sıcaklıkta metaller eritilir ve birleştirilir. Kaynak yapılabilen bütün metal çeşitleri bu teknikle kaynak yapılabilir. Diğer kaynak tekniklerine göre çok büyük avantajları vardır:
- kaynak setinin fiyatı, diğer kaynak çeşitlerine göre çok ucuzdur.
- Kaynak yapılabilen bütün metaller kaynatılabilir.
- Metallerin bükülmesi veya başka amaçlar için ısıtılmasında da kullanılabilir.
- Sert lehim uygulamalarında kullanılır.
- Kalın metallerin kesme işleminde kullanılır.
Ama bunun yanında çok ciddi bir dezavantajı vardır:
- Oksi asetilen kaynağı, iyi sonuç alınabilmesi için büyük tecrübe ve ustalık gerektirir. Ayrıca güvenlik için gereken tedbirler alınmazsa çok tehlikelidir, yangın veya patlamaya sebep olabilir.
Oksi asetilenin o kadar avantajına rağmen, bu son saydığımız tek dezavantajı nedeniyle endüstride artık kaynak amacıyla pek kullanılmamaktadır. Ama kesme, sert lehim, tavlama gibi işlemlerde halen yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca elektrik enerjisine erişimin olmadığı saha işlerinde bazan kaynak yapmak için kullanılır. Örneğin, evlere döşenen doğalgaz tesisat boruları halen oksi asetilen kaynağı ile kaynatılmaktadır.
Peki bir hobici oksi asetilen kaynağını ne zaman tercih etmeli? Eğer MIG/TIG gibi makinaları almak için bütçe müsait değilse, oksi asetilen kaynağının inceliklerini ve gereken güvenlik tedbirlerini de öğrenme azmi ve iradesi varsa, çok ucuz fiyata bir oksi asetilen seti alarak karşısına çıkabilecek bütün kaynak işlerinin üstesinden gelebilir.
Örnek oksi asetilen kaynağı setleri
