LCR metre nedir?

malazgirt

Timur Aydın
Staff member
Katılım
24 Şubat 2018
Mesajlar
118
LCR metre ismindeki "LCR", Bobin (L), kondansatör (C) ve direnç (R) için kullanılan referansların bir araya getirilmesi ile türetilmiştir. Yani bu cihazlar, bobin, kondansatör ve direnç ölçmekte kullanılır.

Bir multimetre ile de direnç ölçebiliyoruz, peki LCR metrelerin direnç ölçümü konusunda standart multimetrelere göre bir avantajı var mıdır?

Evet, bir çok LCR metre, normal multimetrelere göre çok daha düşük direnç değerlerini de ölçebiliyor (birçok model, kelvin probu ile 4 terminalli direnç ölçümünü destekliyor), çok daha büyük direnç değerlerini de. Örneğin Keysight'in U1733C LCR metresinde, 2 Ω kademesinden 200 MΩ kademesine kadar ölçüm aralıkları bulunur. 2 Ω kademesinde, 0.0001 Ω luk bir çözünürlüğü var. Ama pratikte, multimetrenin sağladığı direnç ölçümü çoğu zaman yeterli oluyor, direnç ölçümü için LCR metrenin kutudan çıkması gerekmiyor.

İyi bir multimetre ile kapasite ölçebiliyoruz, peki LCR metrelerin kapasite ölçümü konusunda standart multimetrelere göre bir avantajı var mıdır?

Çok büyük avantajları vardır. Gene direnç ölçümünde olduğu gibi, hem çok küçük değerli kapasitelerin, hem de çok büyük değerli kapasitelerin ölçülmesine imkan veriyor. Dirençlerden farklı olarak, çok küçük ve çok büyük değerli kapasiteler, pratikte yaygın olarak kullanılır. Örneğin 100 pF kapasitelerle 10,000 uF kapasiteleri devrelerde sıklıkla görürüz. RF devrelerinde, birkaç pF mertebesinde kondansatörler çok daha yaygın kullanılır. Bu tip kondansatörleri, standart multimetrelerin kapasite ölçme kademeleri hassas bir şekilde ölçemez.

Ayrıca LCR metreler, kapasitelerin AC voltajlardaki karakteristiklerini de belirleyebilir. Örneğin, eşdeğer seri direnci (equivalent series resistance, ESR), yayma faktörü (dissipation factor, D), empedans (Z), empedans faz açısı (θ), kalite faktörü (Q) gibi temel AC karakteristiklerini ölçebiliriz. Peki bunlar ne zaman lazım? Cihaz tamiratı yaparken bir kondansatörün sağlam olup olmadığını anlamak için sadece kapasitesini ölçmek yeterli değildir. ESR değerine de bakmalıyız. Kapasitesi normal görünen, ama yüksek bir ESR değerine sahip bir kondansatör, görevini yerine getiremez ve devrede ya hiç çalışmaz, yada sağlaması gereken performansı sağlayamaz.
 
Last edited by a moderator:
RF devrelerle çalışanlar, bir devrede gerekli olan bobini piyasada bulamayabilirler. Bu durumda kendilerinin bakır tel ile bobin hazırlaması gerekir. İşte LCR metre kullanarak, tam olarak istediğimiz endüktansa sahip bobini sarabiliriz. Ayrıca kondansatörlerde olduğu gibi, bobinlerin de AC voltaj karakteristiklerini ölçebiliriz. RF ile çalışan birisi için LCR metre, multimetre kadar temel bir ihtiyaçtır.

Peki hangi LCR metreyi almalıyız? Pisayada ucuza satılan birçok LCR metre var, ama bunların özellikle çok küçük ve çok büyük kademelerde sağladığı doğruluk ve çözünürlük berbattır. İyi bir LCR metre çok ucuz değildir, ama bilinen markaların aşırı pahalı ürünlerinin de alınması şart değildir. Örneğin Mastech'in MS 5308 LCR metresi, 800 TL civarı bir fiyatla başlangıç için iyi bir cihazdır.

326772459_tn50_0.jpg


Benim kullandığım Keysight U1733C nin fiyatı 400 Avro civarı, ve MS 5308'e göre daha geniş ölçüm kademeleri var ve daha yüksek hassasiyet ve doğruluğa sahip

keysight_u1733c.png


Üst seviye LCR metreler, daha büyük ölçüm aralığı, daha yüksek hassasiyet ve doğruluğun yanısıra, daha yüksek frekanslarda ölçüm imkanı sağlamaktadır:

895_left_lrg.jpg
 
LCR metre ile kapasite ölçerken nelere dikkat etmeliyiz?

Dikkat edilecek en önemli konu, ölçüm yapmadan önce kondansatörün deşarj edilmesidir. Bunun için de kondansatörün terminalleri kısa devre edilmelidir. Eğer kondansatörde yüksek voltaj olma ihtimali varsa, kesinlikle terminallere elle dokunmadan deşarj edilmelidir. Kondansatörün üzerinde yüksek voltaj varken, deşarj etmeden LCR metre ile ölçmeye kalkarsak, LCR metrenin arızalanma ihtimali çok yüksek!

DİKKAT! Üzerinde yüksek voltaj olan bir kondansatör çok tehlikelidir ve uygun şartlar oluştuğunda insanı öldürebilir!

Böyle bir kondansatörü, gövdesinden tutup terminallerini iletken bir yüzeye sürterek deşarj edebiliriz. Veya izolasyonlu, U biçiminde kıvrılmış bir parça kablo ile de kısa devre ederek deşarj edebiliriz. Ama yüksek voltaj güvenliği ile ilgili temel kuralı unutmayın! Tek elle yapın bu deşarj işini! Bir kablonun bir ucunu bir ele, diğer ucunu diğer ele alıp deşarj etmeye kalkmayın! Elleriniz o yüksek voltajlı kondansatörün uçlarına aynı anda değmesi ölümcül olabilir.
 
LCR metre ile kapasite ölçerken diğer önemli konu da, küçük değerli kapasite ölçümü ile ilgili.

Eğer piko farad mertebesinde kapasite ölçeceksek, kullandığınız probların da bir kaçak kapasitesi olduğunu gözönünde bulunduracağız. Böyle durumda gevşek problar yerine, kısa ve uçları krokodilli prob kullanmak, cihazı da "relative" moda sokarak ölçüm öncesi prob kapasitesini yok saymak gerekir.
 
LCR metre ile bobin ölçerken nelere dikkat etmeliyiz?

Elektronikte kullanılan bobinlerin büyük çoğunluğunda, kondansatörlerdeki gibi bir enerji muhafaza etme durumu yoktur. Ama bunun istisnaları var. Eğer yüksek voltajlarda çalışan büyük transformatörlerin sargılarında ölçüm yapacaksanız (örneğin şehir şebekesinde kullanılan dağıtım trafoları), bu trafolar şebekeden ayrılsa bile, sargılardaki manyetik alan hemen ortadan kalkmıyor. O yüzden, trafo şebekeden tamamen ayrılsa bile, trafonun sargılarında halen yüksek voltajlar olabilir. O yüzden, nasıl kondansatörleri deşarj ediyorsak, bu tip trafoların da manyetik alanının tükenmesini beklememiz lazım. Eğer manyetik alanı çökmekte olan böyle bir trafonun sargılarında LCR metre ile ölçüm yaparsak, aşırı vojtaj nedeniyle LCR metre arızalanabilir.

Peki sargının enerjisinin tükendiğini nereden anlarız? Eğer sargılarda herhangi bir voltaj kalmadıysa, manyetik alan tükenmiştir. Yani voltajını sürekli takip edeceğiz. Sargıları kısa devre etmek işe yaramaz, çünkü voltaj, çökmekte olan manyetik alan tarafından yaratılıyor. Sargılar kısa devre edildiğinde o manyetik alan ortadan kalkmaz.
 
LCR metre ile endüktans ölçerken diğer önemli konu da, küçük değerli bobinlerin ölçümü ile ilgili.

Eğer nano henry mertebesinde endüktans ölçeceksek, kullandığınız probların da bir kaçak endüktansı olduğunu gözönünde bulunduracağız. Böyle durumda uzun problar yerine, kısa ve uçları krokodilli prob kullanmak, cihazı da "relative" moda sokarak ölçüm öncesi prob endüktansını yok saymak gerekir.
 
LCR metreyi hangi aşamada almak lazım?

Elektronik hobisine yeni başlıyorsanız, hemen LCR metre almanıza gerek yok. İyi bir multimetre zaten alacaksınız, ve o multimetre ile hem direnç hem de ortalama değerlerdeki kondansatörleri ölçebiliyor olacaksınız. Bobin ölçemeyeceksiniz, ama yeni başlayan bir hobicinin zaten bobinlerle işi olmaz. Bobinlerle uğraşıyorsanız, elektronikte epey yol katetmişsinizdir ve zaten en uygun LCR metreyi belirleyip almışsınızdır :)

Eğer elektronik devre tasarımı yapıyorsanız, özellikle de RF devre tasarımı, LCR metre mutlaka gereklidir. Bunun dışında, eğer elektronik cihaz tamiratı yapıyorsanız, LCR metrenin çok faydası olur. Arızalı devreden söktüğünüz bir bobin veya kondansatörün bütün parametrelerini belirleyebilir ve ona göre da sağlam olup olmadığına karar verebilirsiniz. Eğer LCR metre yoksa, iş biraz deneme yanılmaya kalır.
 
Değerli Aydın hocam bugün UNI-T modellerini incelerken 71C dikkatimi çekti. Sizce hangisi daha iyidir.?
UT 612 - UT 71C
UT71c
UT71C.jpg
 
Son düzenleme:
UT71 modelini ben kullanmadım, ama Dave Jones'un yaptığı inceleme videosuna bakınca, bu aletin, üreticisinin iddia ettiği güvenlik kategorilerini hiç sağlamadığı açıkça görülüyor.

 
Bu arada bir ilave bilgi vereyim. Bazı kondansatör arızalarını LCR metre ile dahi tespit edemeyebiliriz. Örneğin bazan bir kondansatör, belli bir voltaj seviyesi maruz kaldığında akım sızdırmaya başlıyor. Bu voltajdan daha düşük seviyelerde herhangi bir sızıntı gözlenmiyor. Böyle bir kondansatörü LCR metre ile ölçersiniz ve her şeyiyle sağlam görünür, ama devreye bağlarsınız ve sızıntı yapmaya başlar.

Bununla ilgili bir arıza senaryosu geçenlerde EEVBlog video kanalında yayınlandı.

 
Genelde hobi amaçlı kullanmak için devrelerden söktüğüm kondansatörleri ölçü aleti UT61E (kapasite ölçümü) ile ölçüyorum ve sağlam görüneni de diğer bileşenler gibi lazım olur diye bir kenara koyuyorum. Çoğu zaman sorun yaşamıyorum ancak LCR metre de olsa bunların tam olarak doğru çalıştığından emin olmanın da hesaplı bir yolu yok galiba.

Bu arada Dave beni deli ediyor çünkü çok konuşuyor :)
 
LCR meter + esr meter

Çok güzel bir çalışmadır

 
Genelde hobi amaçlı kullanmak için devrelerden söktüğüm kondansatörleri ölçü aleti UT61E (kapasite ölçümü) ile ölçüyorum ve sağlam görüneni de diğer bileşenler gibi lazım olur diye bir kenara koyuyorum. Çoğu zaman sorun yaşamıyorum ancak LCR metre de olsa bunların tam olarak doğru çalıştığından emin olmanın da hesaplı bir yolu yok galiba.

Bu arada Dave beni deli ediyor çünkü çok konuşuyor :)

Youtube'daki Mc Carlson Lab kanalında da eleman bir kapasitör sızıntı tespit cihazı yapmış. Bunu eski teknoloji cihazlarla karşılaştırıyor. Eski cihazlar bavul gibi valla :D Milletin ne de çok yeri varmış eskiden ...

 
Bu kapasitör sızıntı testini yapmak için izolasyon test cihazları kullanılabilir gibime geliyordu, ama piyasada bulunan izolasyon test cihazları ile bu iş olmayacak gibi duruyor. Mesela fluke'larda belli test voltajı veriyorsun ve direkt o voltajı uyguluyor.

Daha pahalı fluke izolasyon test cihazlarında ise voltajı adım adım artırıyor ve ani akım akmaya başlayınca testi kesiyor. Yani bozana kadar voltajı artırıyor :D

Sanki yüksek voltajlı, akım sınırlamalı güç kaynağı lazım bu iş için.
 
Fluke iyi hoş da o paralara çıkınca da kapasitör arşivi kurmak daha ucuza gelir, gözünün tutmadığını yenisi değiştir gitsin :)
 
Mesela şimdi elimizde 63V luk bir elektrolitik var. Bunu nispeten ucuz fluke izolasyon test cihazı (1507 gibi) ile test ederken, 63V veremiyoruz. Voltajlar 50V, 250V, 500V, 1000V diye gidiyor. Buna 50V verip test etsek olur, ama ya 60V da sızdırmaya başlıyorsa? :)

Pahalı izolasyon test cihazı ile 50V, 100V, 150V diye voltajı set edebiliyorsun. Ama 100V versek bu 63V elektrolitike, direkt olarak çökecek zaten ve kapasitörü bozmuş olacağız. Bu cihazda voltajı "ramp" edebiliyorsun. Yani 0V dan başlatıyorsun, akım aniden yükselene kadar voltajı artırıyor. Bu durumda da eğer kapasitör sağlam ise, voltajı hep artırmaya devam edecek ve en sonunda sağlam kapasitörü bozacak.
 
Mesela 63V luk elektrolitike 80V versek, ama akımı 1 mA ile sınırlandırırsak, kapasitörü bozar mı bozmaz mı? Kapasitör kesin iletime geçecek, onda şüphe yok. Ama voltajı kestikten sonra eski haline gelir mi yoksa çöpe mi gider?
 
Bu konu çok güzel mikroişlemci projesi olmaz mı? Belirli bir sınırı olan -örneğin 250V- gerilime kademe kademe yükseltip akımı ölçen bir cihaz tasarlanabilir. Cihaz çalışmadan önce kapasitörün değerini gireceksin -mesela 63V- o değere kadar akımı test edecek, hata görürse duracak girilen değere ulaştığında sorun çıkmazsa onay verecek...
 

Forum istatistikleri

Konular
5,656
Mesajlar
97,301
Üyeler
2,438
Son üye
İbrahimSönmez

Son kaynaklar

Son profil mesajları

cemalettin keçeci wrote on HaydarBaris's profile.
barış kardeşim bende bu sene akıllı denizaltı projesine girdim ve sensörleri arastırıyorum tam olarak hangi sensör ve markaları kullandınız yardımcı olabilir misin?
m.white wrote on Altair's profile.
İyi akşamlar.Arabanız ne marka ve sorunu nedir.Ben araba tamircisi değilim ama tamirden anlarım.
* En mühim ve feyizli vazifelerimiz millî eğitim işleridir. Millî eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lâzımdır. Bir milletin hakikî kurtuluşu ancak bu suretle olur. (1922)
Kesici/Spindle hızı hesaplamak için SpreadSheet UDF'leri kullanın, hesap makinesi çok eski kalan bir yöntem :)
Dr. Bülent Başaran,
Elektrik ve Elektronik Mühendisi
Yonga Tasarım Özdevinimcisi
Üç güzel "çocuk" babası
Ortahisar/Ürgüp/Konya/Ankara/Pittsburgh/San Francisco/Atlanta/Alaçatı/Taşucu...

Back
Top